O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

 
 
10-MAVZU. Turistik mahsulot marketingini takomillashtirish 
10.1. Turistik mahsulotning tuzilishi 
 
Turizm  bozorida  tijorat  faoliyatining  muvaffaqiyati  eng  avvalo  jalb 
qiluvchan  turistik  mahsulot  bilan  belgilanadi.  “Mahsulot”  atamasi  konkret  va 
abstrakt ashyolarning sifati yoki mohiyatini aks ettiradi (masalan, restoran oshpazi 
tayyorlagan  taom  yoki  turistni  mazkur  joy  yoki  muzey  bilan  tanishtiruvchi  gid 
xizmatlari). Biroq turistik mahsulot ayni paytda ancha murakkab bo‟lgan turli jinsli 
elementlar majmuini o‟zida ifodalaydi. Bular: 

 
turist  e‟tiborini  tortishi  va  uni  sayohat  qilishga  rag‟batlantirishi  mumkin 
bo‟lgan  tabiiy  resurslar  (havo,  suv,  quyosh,  landshaft  va  sh.k.),  tarixiy,  madaniy 
diqqatga sazovor joylar, me‟morchilik obidalari; 

 
asMavzu-uskunalar, 
jihozlar 
(turistlarni 
joylashtirish 
vositalari, 
restoranlar,  dam  olish,  sport  bilan  shug‟ullanish  uchun  zarur  jihozlar  va  anjomlar 
va h.k.). Bular o‟z-o‟zicha sayohatga rag‟batlantiruvchi omil hisoblanmaydi, biroq 
ular  mavjud  bo‟lmasa,  amalga  oshirilishi  mumkin  bo‟lgan  sayohat  yo‟lida  ko‟p 
sonli to‟siqlar vujudga keladi; 

 
harakatlanish  imkoniyatlari.  Ular  mazkur  davrda  turistlar  tomonidan 
foydalaniladigan  transport  turlarining  qaysilari  rasm  bo‟lganiga  ko‟p  jihatdan 
bog‟liqdir. Bunday imkoniyatlar harakatlanish tezligi nuqtai nazaridan emas, balki 
iqtisodiy jihatdan qulaylik nuqtai nazaridan baholanadi. 
Aksariyat  hollarda  turistik  mahsulot  –  bu  ko‟p  sonli  korxonalar  kuch-
g‟ayratining  mahsulidir.  Turizmda  marketing  aynan  turli  faoliyat  sohalarining 
umumiy  mahsulotini  o‟rganishga  qarab  mo‟ljal  oladi.  Bunga  iste‟molchilarning 
ehtiyojlarini  to‟laqonli  qondirish  va  ishlab  chiqaruvchilar  mumkin  qadar  ko‟proq 

---

108 
 
daromad olishlari o‟rtasida murosai madoraga erishish uchun zarur bo‟lgan axborot 
aloqalari ham qo‟shiladi. 
Turistik mahsulotni tahlil qilish jarayonida quyidagi savolga aniq javob olish 
zarur:  “Turist  amalda  nima  sotib  oladi?”.  Turistik  mahsulot  muayyan  paytgacha 
iste‟molchi  uchun  zarracha  qimmatga  ega  bo‟lmaydi.  Odamlar  bozorda  tovarlar 
emas,  balki  ularning  inson  ehtiyojlaridan  birini  qondirish  funkstional  qobiliyatini 
sotib  oladilar.  Chunonchi,  turist  mehmonxonada  joylashish  uchun  emas,  balki 
yangi  sezgilar  va  noma‟lumlik  bilan  tanishuv  uchun,  bifshteks  uchun  emas,  balki 
undan  olingan  lazzat  uchun  haq  to‟laydi.  Tovar  o‟zining  muayyan  muhim 
ehtiyojini qondirishga qodir ekanligini anglab etganidan keyingina inson haridorga 
aylanadi. Shu ma‟noda marketingning vazifasi odamlarga zarur bo‟lgan tovarlarni 
muayyan joyga qulay narxda yo‟naltirishdan iboratdir.  
Turistik  korxonaning  o‟z  tovari  (turistik  mahsulot)ni  bozorda  realizastiya 
qilishdan manfaatdorligi uning iste‟mol xossalarini sinchiklab o‟rganishni, turistlar 
uchun uning jalb qiluvchan tomonlarini aniqlashni taqozo etadi.  
Ma‟lumki,