O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

12.8-rasm. “Nasos-favvora” turida 

MQEBNni qо„llash orqali ikkita qatlamni 

alohida ishlatish sxemasi: 

1- paker;  2- nasos; 3-maxsus kojux;  4- 

ajratgich; 5- plunjer; 6-quvurli yakor;  7-NKQ;  

8- elektr kabeli; 9- favvora armaturasi; 10-

boshqaruv stansiyasi; 11-transformator

 

12.9-rasm.  “Favvora-nasos” turida MQEBN 

qо„llab ikki qatlamni alohida ishlatish 

sxemasi

:  

1- paker;  2- PED; 3-maxsus kojux;  4- ajratgich; 

5-  plunjerning  shtuseri;    6-quvurli  yakor;    7-

NKQ;    8-  elektr  kabeli;  9-  favvora  armaturasi; 

10-boshqaruv  stansiyasi;  11-transformator;  12-

aylanma quvur 

 

Suyuqlik  yuqoridan    nasos  qatlamidan  mustahkamlash  kolonnasi  va  BED    (botma 

elektr  dvigateli)  va  MQEBNlarning  halqali  oralig‗idan  yuqoriga  kо‗tariladi  va 

nasosning tо‗rli qabuliga yetib boradi. 

---

 

364 

Teskari sharikli klapan orqali suyuqlik NKQga beriladi. Ajratgichning (4) yuqori 

qismida  suyuqlik  aralashadi.  Markazdan  qochma  nasosning  ustida  NKQning 

tashqarisida quvurli yakor (6) о‗rnatiladi, quvurlarning (7) og‗irlik yukini qabul qiladi 

va  uni  mustahkamlash  kolonnasidagi  shlipsli  tirkamasiga  uzatadi.  Ajratgich  (1) 

pakerning  pastki  qismida  prujinasini  tagida  sharikli  klapan  mavjud,  tо‗plamlarni 

kо‗tarib  olishda  xvostovik  bilan  bо‗shatiladi  va  quduqdagi  favvora  qatlam  pastki 

qismidan  suyuqlikni  kirib  kelishini  berkitadi.  Bunday  sharoitda  quduqni  uchirmasdan 

og‗ir  suyuqlik  bilan  ta‘mirlash  ishlarini  olib  borish  imkoniyati  bо‗ladi.  ―Nasos-

favvora‖  sxemasida  ishlaydigan  jihozlarni  kо‗tarib  olishda  yuqori  qatlam  ishdan 

tо‗xtatiladi, fontan qatlamida quduq tо‗g‗ri yoki teskari yuviladi va unga og‗ir suyuqlik 

haydaladi  (12.10-rasm).  Yuvishda  suyuqlikni  sirkulyatsiyasi  ajratgichning  (4)  yon 

teshigi  orqali  amalga  oshiriladi  va  u  yuqoridagi  favvora  qatlamidan  suyuqlikni  kirib 

kelishi  uchun  hamma  vaqt  ochiq  bо‗ladi.  Yuvuvchi  suyuqlikni  pastdagi  nasos 

yordamida  ishlatiladigan  qatlamga  yutilishini  oldini  olish  ajratuvchi  paker  va  uning 

pastki  qismidagi  teskari  klapan  bilan  amalga  oshiriladi  va  bunda  jihozlar  kо‗tarib 

olinganda  paker  quduqda  qoladi.  Ajratuvchi  pakerni  tushirish  va  о‗tqazish  NKQda 

tushiriladigan maxsus о‗tqazadigan asbob yordamida oldindan amalga oshiriladi.  

Ikkala  qatlamni  ham  shtangali  nasoslar  yordamida  ishlatish  juda  murakkabdir. 

Kо‗pgina  konstruktorlik  byurolari  va  loyihaviy  institutlari  tomonidan  ikkita  qatlamni 

bir 

quduq 

orqali 

alohida 

ishlatadigan 

qurilmalar 

ishlab 

chiqilgan. 

Bu 

konstruksiyalarning  hammasi  standart  jihozlardan  tо‗liq  foydalanish  prinsipiga 

asoslangan, suqma va nosuqma nasoslar, MQEBN va h.k.  

Kichik  maxsus  tugunlar  qо‗shilganda  jihozlarni  о‗rnatishda  yoki  olib 

chiqishdagi  qiyinchiliklar,  ta‘mir  ishlarida,  pakerlarni  ushlanib  qolishi,  mexanik 

chо‗kindilarni va tuzlarni yuvishda yuvishdagi qiyinchiliklar, har bir qatlamni debitini 

aniqlashni  va  ularni  tadqiqotlashning  imkoniyatining  yо‗qligi,  paker  tagidagi  gazni 

chiqarib yuborishni qiyinligi, tо‗lish koeffitsiyentini yaxshilashni murakabligi, alohida 

ishlatishda о‗rnatilgan jihozlarning foydalanish koeffitsiyentini pastligi sababli ishlab 

chiqarishda  keng  qо‗llanilmagan.SHQN-SHQN  sxemasi  bо‗yicha  har  bir  qatlamdan 

suyuqlik  juftli  shtangali  nasoslar  yordamida  amalga  oshiriladi  va  harakatlanadigan 

---

 

365 

qismi  maxsus  shtangalar  bilan  biriktirilgan  (12.10-rasm).  Ikkala  nasos  ham  bir 

quvurlar birikmasi orqali tushiriladi va tebratma-dastgohning bitta shtangasi kolonnasi 

yordamida harakatga keltiriladi. Pastda joylashgan qatlamdan paker tagidagi suyuqlik 

pastki  SHQN  (1)  yordamida  olinadi  va  yuqoridagi  SHQNning  (3)  aylanma  kanallari 

orqali  NKQning  fazosiga  uzatadi.  Yuqoridagi  qatlamdan  suyuqlik  о‗tqazish 

qurilmasidagi (4) yon teshik (5) orqali yuqoridagi nasosning qabuliga kirib keladi.