Kо‗p qatlamli neft konlarini ishlashda asosiy masalalardan biri qatlamga suv
haydab qatlamning differensial bosimi saqlab turiladi. Kuchsiz о‗tkazuvchan
357
qatlamlarni ishlatishga jalb qilish uchun har bir qatlamda bosimlar farqini alohida
boshqarish talab qilinadi.
Qatlam bosimini saqlab turish tajribalari shuni kо‗rsatadiki, ixtiyoriy tartibda
qatlamlar har xil о‗tkazuvchanlik sharoitiga ega bо‗lganda, har xil bosimda suv
haydalganda jihozlarning talab qilingan rejimni ta‘minlashi kerak; unga haydaladigan
suyuqlikning bosimi bir necha marta farq qiladi, quduqni ta‘mirlash NKQni kо‗tarib
olmasdan amalga oshiriladi, jihozlarning metall sarfi kichik bо‗lishi kerak; quduq
ichidagi jihozlarni katta bosimda siqishni amalga oshirish hamda har bir qatlamda
alohida tadqiqot olib borish ta‘minlanadi.
Bir quduq orqali ikki qatlamga alohida suv haydash jihozlarida ikki mustaqil
kanal yordamida har xil bosimda haydash imkoniyatlari kо‗rib chiqiladi. Bosimni
differensatsiyalash ikkita suv yetkazgichlarni tarmoqli nasos stansiyasiga yaqin
joylashtirib har xil bosimda (har xil nasoslar) yoki umumiy suv uzatma orqali bosimni
drossellab quduqning usti qismidan shtuser orqali tо‗g‗ridan-tо‗g‗ri haydaladi (12.6-
rasm).
Eng holatda umumiy suv uzatmadagi bosim yomon о‗tkazuvchan qatlamnikiga
teng yoki undan katta bо‗ladik. Bosimni drossellash energiyani yо‗qotish bilan bog‗liq
va energetik tomondan foydasiz. Ikki qatlamga 146 mm.li (ORZ-2P-5) (12.6-rasm) va
kolonna 168 mm.li (ORZ-2P-6) alohida haydaydigan yer osti jihozlarini
konstruksiyalari ishlab chiqilgan. Nasos quvurlari (1) birikmasiga quduqqa maxsus
konstruksiyali shlips paker (3) tushiriladi. Oddiy tugunlarga qо‗shish uchun pakerda
(3) chorbarmoq oqimli mufta (4) mavjud, prujinali yuvuvchi klapan (9) va markaziy
quvurcha (6) va eng pastki uchi salnik orqali (8) о‗tkazilgan. Suvni alohida haydash
jihozlarda suv yutuvchi qatlamlarning filtrlarini tiklanishi yoki qabul qiluvchanligi
kuchaytirish uchun davriy ravishda yuviladi. Sxema bо‗yicha yuqorida joylashgan suv
yutuvchi qatlamga quvurlar oralig‗idagi fazo orqali suv haydaladi, markaziy quvur
orqali pastki suv yutuvchi qatlamga haydaladi.
Kesishishuvchi muftani (2) kanali orqali yuqori qatlamga haydaladigan suvning
bosimi, keyin kalta quvur bо‗ylab (6) va paker (3) orqali prujinali likopchali yuvuvchi
klapanga (9) uzatiladi va yopiladi, suvni quduqning ichi orqali pastki qatlamga oqib
358
ketishini oldi olinadi. NKQ orqali haydaladigan suv quvurlar oralig‗i kanali (4)
markaziy kalta quvur va pakerning asosiy quvuri orqali, undan keyin esa teshik orqali
(7) pastki qatlamga beriladi. Yuvuvchi kanal orqali yuvuvchi suv NKQga haydaladi.
Bunday holatda suv NKQ, quvurlar oralig‗i kanali (4) va teshik (7) orqali о‗tadi, pastki
qatlamning filtrini yuvadi va keyin boshmoq orqali (11) yuvuvchi kanalning (9) tagiga
tushadi. Agar bosim kanalning (9 ) tagida ustidagiga nisbatan yuqori bо‗lganda, u
ochiladi va yuvuvchi suvni yuvuvchi kanalga (6) tushishiga yо‗l beradi va keyin
kesishuvchi muftaning (2) kanallari orqali mustahkamlash kanaliga beriladi.
Bunda bir vaqtning о‗zida yuqori qatlam qismining filtrini yuvish sodir bо‗ladi.
Yuvuvchi suv yerning ustiga quvurlar oralig‗idagi kanal orqali chiqariladi. Yuvuvchi
klapanni ochish uchun mustahkamlash kolonnasining halqali kesimi suv uzatmasidan
ajratiladi va bosim tushadi. Normal ishlatishda yuvuvchi kanalni yopiq bо‗lishi uchun
yuqori qatlamga quvurlar oralig‗idagi fazo orqali yuqori bosimda suv haydaladi.
Bunday holatda klapanning (9) ustidagi bosim uning tagidagi bosimdan yuqori bо‗ladi
va klapan yopiladi. Agar suv yuqori bosim bilan yuqori qatlamga emas balki pastki
qatlamga haydalganda quduqqa jihozlarni tushirishdan oldin yuvuvchi klapanning (9)
korpus buriladi va u uzgartmaga (10) birlashtiriladi. Bunday jamlanmada quduq
stvolining jihozlari va ikkala qatlamdagi filtrlar quvurlar oralig‗idagi fazo orqali suv
haydab yuviladi. Ikkala qatlam uchun sarflanadigan suvning miqdori yer ustida
о‗lchanadi.
Agar 146 mm.li mustahkamlash kolonna suvni qatlamga haydashda hosil
bо‗ladigan bosimga qarshi mustahkamlikni ta‘minlaganda, 168 mm.li kolonnaning
parchalanishga mustahkamligi kichik bо‗lganda, haydash faqat past bosimda olib
boriladi. Diametri 168 mm bо‗lgan mustahkamlash kolonnasini suvning bosimidan
himoya qilish uchun ikkita ajratuvchi pakerli ORZ-2P-6 konstruksiyasi ishlangan va
karnaysimon og‗zi pastga qaratilgan. Quduqqa jihozlarni tushirishda manjetlarni
himoyalash uchun unga oldindan saqlovchi metall kojux kiydiriladi, quduqda jihozlar
opressovka qilinganda undagi bosim pasaytiriladi.
