O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

4.13 - rasm. Saqlovchi  klapanlar:a -yukli; b - richagli 

 

Zolotnikni ko„tarilish balandligi bo„yicha 

 

 

O‗rtacha ko‗taruvchi klapanlar,  bunda zolotnikni ko‗tarish balandligini sopla 

diametriga  nisbati  1/6  :  1/10  ga  teng.  Bunday  klapanlar  juda  kam  qo‗llaniladi, 

ularning  konstruksiyasi  murakkab  bo‗lishiga  qaramasdan  o‗tkazish  ko‗rsatgichi 

past.  

To‗liq  ko‗taruvchi  saqlovchi  klapanlar-  o‗zining  yuqori  o‗tkazish 

ko‗rsatgichi  bilan  ajralib  turadi,  zolotnikni  ko‗tarishda  yoriqning  kesim  yuzasi 

klapan soplasining kesimiga teng yoki katta bo‗ladi, zolotnikni ko‗tarish balandligi  

1/4 soplaning diametriga teng yoki katta bo‗ladi. 

Atrof muhit bilan aloqasi bo„yicha 

Ochiq ko„rinishdagi saqlovchi klapanlar 

ochilishida to‗g‗ridan – to‗g‗ri atmosfera 

muhitiga  tashlanadi.  Ular  zaharli  bo‗lmagan  muhitlarda  qo‗llaniladi.  Bunday 

klapanlar  ishda  sodda  va  ishonchlidir,  qaysiki,  ularni  ishida  ishlab  ketishini 

boshlanishiga  salbiy  ta‘sir  etuvchi  qarshi  bosim  mavjud  bo‗lmaganda    ham, 

klapanlarning o‗tkazish ko‗rsatgichlari sodda hisoblanadi.  

Yopiq turdagi saqlovchi klapanlar quvur  uzatmalar ochilganda  muhitni o‗tkazadi 

va atrof muhit atmosferasiga germetik hisoblanadi. 

---

 

141 

Qarshi bosimni ta‟siri bo„yicha 

Saqlovchi  klapanlarni  tashlash  chiziqlarini  bir  umumiy  kollektorga 

biriktirishda klapanlardan biri ishlab ketganda qolganlari qarshi bosim bilan ta‘sir 

qiladi,  shuning  uchun  ularning  ishida  hisobga  olish  zarur  hisoblanadi.Saqlovchi 

klapanlarda  qarshi  bosim  ta‘sirini  bartaraflashda  muvozanatlashmagan  turdagi 

klapanlarni  qurilmasi  mavjud  emas.Bu  klapanlarda  –  kuchaytirilgan  o‗rnatish 

bosimi.  Bunday  vaqtda  doimiy  qarshi  bosim  hisobga  olinganda  va  saqlovchi 

klapanni ishlab ketishidagi va qarshi bosimsiz holatidagi bosimlar orasidagi farqini 

aniq  hisoblash  mumkin,  o‗zgaruvchan  qarshi  bosimda  bo‗larni  qilish  mumkin 

emas. Muvozanatlashgan  turdagi  saqlovchi  klapanlarni  turida  klapanning  ishiga 

amalda  qarshi  bosim    ta‘sir  qilmaydi.  Konstruktiv  jihatdan  klapan  soplasi  yoki 

silfoni diametriga porshenni diametrini teng olish orqali, ichki diametrini soplaning 

diametriga  teng  olish  orqali  erishiladi.  Klapanning  ikkinchi  konstruksiyasi  juda 

ishonchli  bo‗lib,  silfon  prujinani  saqlaydi  va  klapanning  boshqa  detallari  esa 

muhitning  ta‘sirida  bo‗ladi,  ya‘ni  klapan  zararli  muhitda  ishlaganda    katta  rol 

o‗ynaydi. 

Klapanni ochilish usuli bo„yicha 

To‗g‗ri  ta‘sir  etuvchi  saqlovchi  klapanlar  muhitning  bosimi  o‗rnatish 

bosimini ko‗tarib unga to‗g‗ridan-to‗g‗ri zolotnikka ta‘sir ko‗rsatadi. Bunday ta‘sir 

etuvchi  tartib  ishonchli,  lekin  yuqori  bosimdagi  katta  diametrli  saqlovchi 

klapanlarda umuman qo‗llab bo‗lmaydi. 

 

Yordamchi  qurilmalar  bilan  birgalikdagi  saqlovchi  klapanlar  yordamchi 

qurilmalar ishlab ketgandan keyin ishga qo‗shiladi. Yordamchi qurilmali saqlovchi 

klapanlarni  asosiy  afzalliklariga  –  soplani  diametrini  kattalashtirish  hisobiga  katta 

o‗tkazish  ko‗rsatgichini  olishni  imkoniyati  mavjud.  Bunda  ishonchlilik  ikkit  a 

klapanni  ish  qobiliyatiga  bog‗liqligini  hisobga  olish  kerak-asosiy  va 

yordamchilarni, albatta uning kamchilig i hisoblanadi. 

Soplaning soni bo„yicha 

Yakka saqlovchi klapanlar 

bitta soplaga va zalotnikka ega va sanoatda xuddi 

shunday klapanlardan foydalaniladi.   

---

 

142 

Quvur    uzatmali    tizimlarda  ko‗pincha  prijinali  klapanlar  qo‗llaniladi  va 

uning konstruksiyasi 4.14 – rasmda keltirilgan.