O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

4.6. Rostlovchi to„siqlar 

Rostlovchi  to‗siqlar  katta  sarflarni  rostlash  uchun  mo‗ljallangan,  kirish 

signaliga  mos  holda  diskni  burash  holatiga  muvofiq  ularni  o‗tkazish  ko‗rsatgichi 

o‗zgartiriladi.  Rostlovchi  to‗siqlarni  ta‘sir  etish  tartibi  tayyorlovchi-zavod 

tomonidan  ishlab  chiqilgan  elektrik  bajaruvchi  mexanizmlarga  va  uni 

almashtiruvchi qo‗ldastakka asoslangan (4.15 - rasm). 

---

 

143 

                            

 

4.15-rasm. Elektroprivodli boshqaruv klapani:

 

I- korpus; 2 - disk; 3 - val; 4 -o‗q; 5,6 -tayanchlar; 7 -tortvvchi flanets; 8 –zichlovchi 

halqa; 9 - shtift; 10 – rezinali halqa; 11 –qisuvchi halqa; 12-qo‗ldastakli dubler. 

Amaldagi  to‗siqlarning  konstruksiyasi  bajarilish  qurilmasiga  muvofiq  bir 

nechta belgilariga muvofiq sinflarga ajratiladi.  

-to‗siqdagi diskning shakliga muvofiq – tikes yoki profilli diskli; 

-to‗siqni ta‘sir etish tartibiga muvofiq- rostlanuvchi  va to‗siqli rostlanuvchi; 

-diskni  o‗qini  va  to‗siqni  valini  o‗zaro  joylashuviga  muvofiq  diskni  va  valni  bir 

o‗qli, bir o‗qli emasligi; 

-to‗siqni  korpusini  konstruksiyasi  bo‗yicha  –  flanetsliga  va  flanetssiz  (vafelli  ham 

deb yuritiladi) bo‗linadi. 

-to‗siqda qo‗llaniladigan yuritmaning turi bo‗yicha – pnevmatik, elektrik, gidravlik 

va qo‗ldastakli. 

-to‗siqdagi diskning shakliga muvofiq – tikes yoki profilli diskli; 

-to‗siqni ta‘sir etish tartibiga muvofiq- rostlanuvchi  va to‗siqli rostlanuvchi; 

-diskni o‗qini va to‗siqni valini o‗zaro joylashuviga muvofiq diskni va valni 

bir o‗qli, bir o‗qli emasligi; 

-to‗siqni korpusini konstruksiyasi bo‗yicha – flanetsliga va flanetssiz (vafelli 

ham deb yuritiladi) bo‗linadi. 

-to‗siqda  qo‗llaniladigan  yuritmaning  turi  bo‗yicha  –  pnevmatik,  elektrik, 

gidravlik va qo‗ldastakli. 

---

 

144 

Rostlanuvchi  to‗siqning  organlari  korpusdan  1,  disk  2,  val  3,  o‗qlar  4, 

tayanch 5 va 6, salnikli zichlanma detallarni  – qisuvchi flanetsi 7 va zichlashtirish 

halqasidan  8  tashkil  topgan.  Disk  val  va  o‗qi  bilan  shtiftlar  yordamida  qattiq 

bog‗langan. O‗tish diskning yo‗nilmasida o‗rnatilgan rezinali halqa bilan yopiladi 

va 1 halqaga qisiladi.  

Qo‗ldastakli  dubler  elektrik  yuritma  12  to‗g‗ridan  to‗g‗ri  rostlovchi 

organlarga mahkamlanadi. Yuritmaning chiqish zvenasining aylanishi to‗g‗ridan  – 

to‗g‗ri  val  orqali  3  diskka  uzatiladi.  Muhit  bilan  ishqalanadigan  rostlovchi 

organning asosiy detallari qo‗ng‗ir cho‗yandan tayyorlanadi.