O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

14.3. Yer usti manbalaridagi suvni tayyorlash jihozlari va ekspluatatsiyasi 

Suvni  tayyorlashdan  asosiy  maqsad  kerakli  ishlatish  xossasiga  erishish  (neftni 

siquvchanlik 

xususiyatiga, 

qovushqoqlik, 

qatlamni 

egallashni 

belgilangan 

koeffitsiyentini  ta‘minlash  qobiliyatiga)  va  komponentlarni  tozalash,  qabul 

qiluvchanlik  koeffitsiyentini  pasayishini  chaqirish,  qatlamga  zararli  ta‘sir  etishini 

yо‗qotish  hisoblanadi.  Suvlarni  haydashga  tayyorlashda  qatlamda  keraksiz  bо‗lgan 

kimyoviy reaksiyalarni keltirib chiqaruvchi xossalari ―sо‗ndiriladi‖. 

Ekologik va texnik iqtisodiy shartlardan kelib chiqib haydaladigan suv qо‗yilgan 

talablarga bog‗liq holda olinadigan yer ustidagi manbalari ikkita usulda tayyorlanadi, 

о‗zan osti va ochiq suv olish.  

Ochiq holda yer usti manbasidan suv olinganda tо‗g‗ridan-tо‗g‗ri suv havzasiga 

yer  osti  quduq  inshooti  quriladi,  birinchi  pog‗ona  kо‗tarib  berishda  nasosning  qabul 

qilish  tо‗ri  joylashtiriladi,  dag‗al  mexanik  zarrachalardan  tozalangan  suv  tozalash 

qurilmasiga  kо‗tarib  beriladi.  Qurilmaning  asosiy  elementlariga  koagulyantlarni 

uzatuvchi dozator kirib (alyuminiy oltingugurt nordon kislotasi Al

2

 (SO

4

)

3

.

18H

2

O yoki 

temir  kо‗porosi    Fe(SO

4

)

3 

,  aralashtirgich  koagulyant  va  suvni  о‗zaro  ta‘sir  etishini 

ta‘minlab  beradi  hamda  tindirgich  va  graviy-qumli  filtr  о‗rnatilgan.  Suvning 

tarkibidagi  qamrab  olingan  mexanik  zarrachalardan  tashkil  topgan  pag‗a-pag‗a 

reaksiya  mahsulotlari  tindirgichda  tozalanadi.  Mexanik  aralashmali  pag‗a-pag‗a 

massalarning  asosiy  qismi  suvning  tarkibidan  tо‗g‗ridan-tо‗g‗ri  tindirgichda 

tozalanadi,  qolgan  qismi  esa  graviyli-qumli  filtrlarda  ushlanib  qolinadi.  Bunday 

tozalangan suv yer osti rezervuariga tо‗planadi, u yerdan ikkinchi bosqichdagi kо‗tarib 

beruvchi nasos yordamida qatlam bosimini saqlab turuvchi magistral quvur uzatmaga 

uzatiladi. Graviy-qumli filtrni tiklash ishlari ikkinchi kо‗tarib beruvchi nasoslardan biri 

---

 

394 

orqali teskari oqim bilan yuvib tozalanadi. Qayta tiklash ishlari 12-15 dm

3

/sm

2

 tezlikda 

10-15 daqiqa davom etadi, filtrning о‗zi tо‗liq yuviladi.