O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

XIV-BOB. QATLAM BOSIMINI SAQLASH UCHUN  QUDUQ ORQALI 

BOSIMNI OSHIRISHDA  QO„LLANILADIGAN JIHOZLAR VA ULARNING 

EKSPLUATATSIYASI     

14.1. Qatlamga va quduq tubi atrofiga sun‟iy ta‟sir qilish usullarining 

klassifikatsiyasi 

Qatlamga  va  quduq  tubi  atrofiga  sun‘iy  usullarda  ta‘sir  qilishda  har  bir  aniq 

quduq uchun boshqarishning imkoniyati mavjuddir.  

О‗zining  ta‘sir  qilish  tartibiga  muvofiq  hamma  sun‘iy  ta‘sir  qilish  usullari  quyidagi 

guruhlarga bо‗linadi: 

1.Gidro-gaz-dinamik. 

2.Fizik-kimyoviy. 

3.Termik. 

4.Aralash. 

           Qatlamga sun‘iy ta‘sir qilish usullarining ichida eng kо‗p qо‗llaniladigani gidro-

gaz-dinamik  usul  bо‗lib,  bu  usul  qatlamga  har  xil  flyuidlarni  haydash  orqali 

qatlamdagi bosimning kattaligini boshqarish bilan bog‗liqdir. Bugungi kunda aksariyat 

konlarda  uyumga  suv  haydash  orqali  qatlamdagi  bosimni  boshqarish  mumkin  va  u 

qatlam  bosimini  saqlab  turishning  suv  bostirish  usuli  deyiladi.  Qator  konlarda  QBST 

(qatlam bosimin isaqlab turish)da qatlamga gaz haydash amalga oshiriladi.  

           Konlarni  ishlatishning  tahliliy  ma‘lumotlari  shuni  kо‗rsatadiki,  agarda 

qatlamning  bosimi  yuqori  bо‗lmasa,  tо‗yinish  chegarasi  yetarlicha  uzoqda 

joylashganda  yoki  drenajlash  rejimi  faol  bо‗lmaganda,  neftni  qazib  olish  darajasi 

yuqori bо‗lmasligi mumkin; neftberuvchanlik koeffitsiyenti ham past bо‗ladi. Hamma 

holatlarda ham QBSTning u yoki bu usullaridan biri asoslangan holda qо‗llaniladi. 

        Shunday qilib, jarayonni boshqarishning asosiy muommosi  zaxiralarni ishlashda 

qatlamga ta‘sir etishning suniy yо‗llari suv bostirish usulini о‗rganish bilan bog‗liqdir.       

        

QQTZTE  (qatlamda  quduq  tubi  zonasiga  ta‘sir  etish)  quduqlarni  qurish 

jarayonida  mahsuldor  qatlamning  gorizonti  birlamchi  ochilish  davrida  amalga 

oshiriladi va quduq tubi zonasining xossasiga salbiy ta‘sir qiladi. Quduqlarni ishlatish 

---

 

391 

jarayonida  quduq  tubi  zonasiga    ta‘sir  qilishda  eng  kо‗p  qо‗llaniladigan  usullarga 

quduqqa oqimning kirib kelishini jadallashtirish yoki qatlamning qabul qiluvchanligini 

va  suv  oqimining  kirib  kelishini  chegaralash  yoki  bekitish  (suv  oqimini  izolyatsiya-

ta‘mirlash ishlari-SOITI) ishlari kiradi.