O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

                           

Qum ajratgichlar 

Qum  ajratgichlarning  о‗lchami  250  mkm.dan  katta  bо‗lgan  mexanik 

aralashmalarni  saqlab  qolishni  ta‘minlaydi.  Bu  fraksiyalarning  ulushi  oqova  qatlam 

suvlarining  tarkibida  kо‗p  ulushni  tashkil  qilmaydi,  shuning  uchun  kо‗p  konlardagi 

loyihalarda  qum  ajratuvchi  qurilmalar  qо‗llanilmasligi  mumkin.  Qum  ajratgich 

mexanik  aralashmalarning  о‗lchamlari  500  mg/l  va  undan  katta  bо‗lganda,  umumiy 

ulushi 0,2 % dan kо‗pni tashkil qilganda jihozlanadi. 

Tindirish 

hovuzi–(quyqum 

yig‗gich,  avariya  omborlari)  uglevodorod 

komponentlari  va  mexanik  aralashmalarni  tozalashga  mо‗ljallangan.  Tindirishni 

hisobiy vaqti 2 kunni tashkil qiladi. Tindirish hovuzi yer inshooti bо‗lib, uzunligi 200 

metr, yuzasi bо‗yicha kengligi 40 m.gacha,chuqurligi 1,54-2,0 m bо‗lib,  odatda ikkita 

ketma-ket  seksiyalar  bir-biri  bilan  biriktiriladi.  Yer  osti  suvlarini  gidroizolyatsiya 

qilish va ularni fil‘tratsiya bо‗lib kirishini oldini olish  har xil  (temir betonli, shag‗alli, 

qumli, loy ekranli , sement aralashmali va h.k.) usullarda amalga oshiriladi. 

Tindirish  jarayoni  katta  maydonni  egallashi,  tindirish hovuzining  ustidan neftni 

olishning qiyinligi, saqlab qolingan neftni  ma‘lum  muddat о‗tgandan sо‗ng eskirishi, 

bir  tomondan  neftning  tarkibidagi  uglevordlarni  atrof-muhitga  bug‗lanishi  natijasida 

ekologiyani  buzilishi,  qurilgan  obyektlarni  modernizatsiya  qilish,  ikkinchi  tomondan 

bunday  tindirgichni  neft  kon  amaliyotidan  chiqarib  yuborish  kо‗rsatilmoqda  yoki 

tezkorlik bilan qayta qurish kerak bо‗ladi. 

---

 

400 

Oqova  suvlarni  tezkorlik  bilan  tozalash  jarayonida  tindirish  bilan  fil‘tratsiya 

jarayonlarini  birlashtirib,  gidrofobli  muhitdan  о‗tkazish  orqali  amalga  oshiriladi. 

Shunday  qilib,  muhit  sifatida  gidrofobli  kо‗piklantiruvchi  periomitdan  foydalanish 

tavsiya qilinadi. 

Qatlam  suvlarini  tozalashni  bunday  sharoitga  olib  borish  uchun  quyidagilar 

bо‗lishi  kerak : 

-chuchuk suvlarni tozalovchi filtr bir marta foydalanishga mо‗ljallanadi; 

-neftni yig‗ish va suvning yuzasidan chiqarishni texnologik usulini qо‗llab bо‗lmaydi; 

-kotlovan yoki omborni bо‗lishi talab qilinadi; 

-neftga tо‗yingan fil‘trni utilizatsiya qilish masalasi hal qilinmagan, eng sо‗nggi chora 

mash‘lada yoqish masalasini qabul qilib bо‗lmaydi; 

-fil‘trni regeneratsiya qilish texnologiyasi yо‗q.