O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

Nasoslarning plunjerlari 

Chuqurlik  nasoslarining  plunjerlari  butun  tortilgan  pо‗lat  quvurlardan 

tayyorlanadi.  Plunjerning  uzunligi  1200  mm,  diametriga  bog‗liq  holda  devorining 

qalinligi  5  mm.dan  9,5  mm.gacha  bо‗ladi.  Plunjerning  uchlarida  klapanlarning 

uzatmalarini biriktirish uchun ichki rezbalar qirqiladi.  

Plunjerning  tashqi  sirti  yaxshi  silliqlanadi,  yeyilishga  va  korroziyaga  qarshi 

chidamligini  oshirish    uchun,  xrom  bilan  qoplanadi,  undan  keyin  esa  polirovka 

qilinadi.  Chuqurlik  nasoslari  ishlatish  shartlariga  muvofiq  silliq  sirtli  plunjerlar, 

halqali va  vintni ichki sirti ariqchali va plunjerlar rezina halqali zichlamalar bilan  

jamlanadi.  

Tarkibida  mexanik  zarrachalar  bо‗lmagan  suyuqliklarni  oluvchi  nasoslarda, 

silliq  tashqi  sirtli  plunjerlar  qо‗llaniladi.  Haydaladigan  suyuqlikdagi  qum,  qum 

zarrachalari  plunjerlarning  oralig‗iga  va nasos silindrlariga kirib qolib, uni ishchi 

sirtlarini shikastlantiradi va nasoslarni muddatidan oldin ishdan chiqaradi.  

Bu  turdagi  murakkabliklarni  bartaraf  qilish  uchun  tashqi  sirtida  ariqcha 

bо‗lgan plunjerlar qо‗llaniladi. Bu ariqchalar  qumlarni tutqich hisoblanadi, ariqqa 

---

 

80 

ushlanib  qolgan  qumlar    plunjerni  yopishib  qolish  ehtimolligini  kamaytiradi. 

Rezina  zichmali  plunjerlar  nasoslarga  о‗rnatiladi,  tarkibida    qum  bо‗lmagan 

suyuqliklarni  haydab  chiqaradi.    Kon  amaliyotida  bunday  nasoslar  suv  bosgan 

quduqlarni  ishlatishda  qо‗llaniladi.  Rezina  zichlamali  plunjer  tо‗rtta  yо‗nilma 

halqali yassi pо‗lat korpusdan tashkil topgan bо‗ladi, mustahkam  rezinali manjetlar  

bilan  bekitilgan.  

Ularda  bittasi  о‗z-о‗zini  zichlaydi.  U  suyuqlikni  bosimi  ta‘sirida  silindrni 

quduqning devoriga qisadi. Qolgan manjetlar materiallarning elastikligi (tarangligi) 

hisobiga oraliqlarni bekitadi. Gummirli plunjerlarning qо‗llanilishi nasos silindrini 

soddalashtirish imkoniyatini beradi. Bunda plunjer va silindr  oralig‗idagi masofaga 

kо‗ra  talablar  qо‗yiladi.  Soddalashtirish  uchun  silindr  vtulkasiz  pо‗latli  butunlay 

kuchaytirilgan quvurlardan tayyorlanadi.  

Bunday  holatda  plunjer    diametri    120  mm  uzunligida  bо‗ladi.  Metall 

plunjerli  nasoslarda plunjer  va  nasosning  silindrlari    oralig‗idagi    masofa    har xil  

tayyorlanadi.   

Oraliqlar masofa kattaligiga bog‗liq  holda,  plunjerni   silindrga  о‗tqazish  

turiga  qarab  uchta guruhga bо‗linadi :  

1 guruh  - oraliq  masofasi  20-70 mm;     

2 guruh -oraliq masofasi  70-120 mm;                

3 guruh  oraliq  masofasi  120-170 mm;  

1-chi  guruhdagi  nasoslar  neft  qovushqoqligi  kichik  bо‗lgan  katta  

chuqurlikda osiladigan  quduqlarga о‗rnatiladi.   

Kо‗pgina  quduqlar  2-guruhdagi  nasoslar  bilan  jihozlanadi,  har  xil  

chuqurliklarga  о‗rnatiladi.  Qavushqoqli  neftlarni  qazib    olishda    va    suvlangan  

quduqlarda 3-guruhdagi yani kuchsiz  haydovchi  plunjerli nasoslar  qо‗llaniladi.