Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi p. M. Matyaqubova, sh. M. Mаshаripov, X. sh. Jabborov “fan va texnikada o’lchashlar noaniqligi”

3.5. B tur standart oʼlchashlar noaniqligi va uni hisoblash qoidasi

B tur standart noaniqlikni hisoblash uchun asosan quyidagi boshlangʼich maʼlumotlar asosida bajariladi:

- kattalik tenglamasiga kiradigan kattalikni oʼlchashn oldingi maʼlumotlari;
- qurilma va materiallarni xossalari va xususiyatlari haqidagi umumiy bilimlar yoki tadqiqotchining tajribasiga asoslangan maʼlumotlar;
- konstant va maʼlumotlarni noaniqligi;
- qiyoslash, kalibrlash, attestatlash maʼlumotlari, sertifikatlari, sinov bayonnomalari va x.k.
Standart noaniqlikni V tur boʼyicha baholash, kattalikning ushbu oʼlchashda baholanmasdan, mustaqil baholash natijasida olingan, oʼzlashtirilgan qiymatining mumkin boʼlgan oʼzgaruvchanligi toʼgʼrisidagi axborotlarga asoslangan, ilmiy mulohazalarga asoslanadi.
Аxborot fondi (zahirasi) ga quyidagilar kiradi:
Kalibrlash toʼgʼrisidagi guvohnomalar yoki jihozlarni yetkazib beruvchilarning kataloglari noaniqliklarning koʼpgina manbalari toʼgʼrisida axborot berishi mumkin. Oʼlchov shisha idish uchun joizliklar (dopusklar) ni tayyorlovchi firmaning katalogidan yoki oʼlchov idishining muayyan nushasini qoʼllanishdan avval kalibrlash toʼgʼrisidagi guvohnomadan olish mumkin. Ushbu maʼlumotlarning noaniqligi odatda kattalik qiymatini ogʼish chegaralari shaklida ifodalanadi. V tur noaniqlikni hisoblash formulalari maʼlum kattaliklarni ehtimoliy qiymatlarini taqsimot turiga bogʼliq ravishda farqlanadi.Xi kattaliklar toʼgʼrisidagi axborotni ehtimolliklarning taqsimot funktsiyasi yordamida toʼgʼri tavsiflash yoki ehtimolliklar taqsimotining u yoki bu funktsiyasiga toʼgʼri qaratish kerak, shundan keyin kattaliklarning bahosi va ularning standart ogʼishlari aniqlanadi.

Tekis taqsimot qonuni ehtimollik zichligi funktsiya (а)

Uchburchak taqsimot qonuni ehtimollik zichligi funktsiya (b)

Normal (Gaus^1) taqsimot qonuni ehtimollik zichligi funktsiya (v)