Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi p. M. Matyaqubova, sh. M. Mаshаripov, X. sh. Jabborov “fan va texnikada o’lchashlar noaniqligi”

3.6.2.5 – rasm. Taqsimotning uchburchak qonuni: a – differentsial funktsiya; б – integral funktsiya

3.5.3. Normal (Gaus) taqsimot qonuniga boʼysinuvchi kirish kattaliklarini tur noaniqligini baholash

Аgar kattalik toʼgʼrisidagi axborot quyidagi koʼrinishlarda keltirilgan boʼlsa, ehtimollik normal qonun boʼyicha taqsimlangan deyish mumkin.

1-variant.
Аgar kattalik bahosi tasodifiy oʼzgaruvchi jarayonni takroriy kuzatuvlardan olingan boʼlsa, uning ehtimolligi normal qonun boʼyicha taqsimlangan deyish mumkin.

2. 
   variant
   

Аgar X_i kattalikning qiymati biror protsent ehtimollik (yoki ishonchlilik darajasi) bilan a dan v gacha intervalda joylashgan boʼlsa, bu holda uning ehtimolligi normal qonun boʼyicha taqsimlangan, deyish mumkin.
Bunda х_i uchun standart noaniqlik keltirilgan intervalning yarmisini mos k koeffitsientga boʼlib topiladi. Bunday koeffitsientlar 50, 90, 95 yoki 99 ishonchlilik darajalari uchun mos holda 0,674; 1,64; 1,96 i 2,58 ni tashkil qiladi.

3. 
   variant.
   

Koʼrsatilgan ishonchlilik darajasiga ega boʼlgan interval (oraliq) ning yarim kengligi berilgan boʼlsa, uning ehtimolligi normal qonun boʼyicha taqsimlangan deyish mumkin.

4. 
   variant.
   

Аgar noaniqlikning qiymati standart ogʼishga karrali koʼrinishda berilgan boʼlsa, uning ehtimolligi normal qonun boʼyicha taqsimlangan deyish mumkin.
Bunda х_i uchun standart noaniqlik keltirilgan noaniqlikni mos koeffitsientga boʼlib, topiladi.

5. 
   variant.
   

Аgar standart (absolyut yoki nisbiy) ogʼishning qiymati yoki CV % dispersiya koeffitsientining qiymati taqsimlanish turi koʼrsatilmagan holda berilgan boʼlsa, uning ehtimolligi normal qonun boʼyicha taqsimlangan deyish mumkin.

Normal taqsimot qonunida bir sigma (σ), ikki sigma (2σ) va uch sigma (3σ) qoidalari keng qoʼllaniladi (3.6.3.1 -rasm).