Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi p. M. Matyaqubova, sh. M. Mаshаripov, X. sh. Jabborov “fan va texnikada o’lchashlar noaniqligi”

Oʼlchash natijalari noaniqligini hisoblashning algoritmi

Odatda oʼlchash natijasi faqat approksimatsiya yoki oʼlchanayotgan kattalik qiymatining bahosidir. U faqat noaniqlik qiymati bilan kuzatib borilgandagina toʼliq boʼladi. Natijalarning va oʼlchash usullarining noaniqligini baholashning asosida nazariy metrologiyaning fundamental asoslari boʼlib, maʼlum amaliy oʼlchashlarning protseduralari esa mavhumlikdan aniqlikka yoʼnaltirilgan ehtimolliklar nazariyasi va matematik statistikaning qoidalariga tayangandir.Oʼlchashlar noaniqligini baholash jarayonini Oʼlchashlar noaniqligini ifodalash boʼyicha qoʼllanma (GUM) ga asosan 8 ta bosqichda ifodalash mumkin.

1- bosqich.Oʼlchanayotgan kattalikni tavsiflash va matematik modelini tuzish;
2- bosqich. Kirish kattaliklarini tahlili va ularning noaniqligi;
3- bosqich. Korrelyatsiyalar tahlili;
4- bosqich. Yigʼindi standart noaniqlikni hisoblash;
5- bosqich.Noaniqlik byudjetini tuzish;
6- bosqich. Chiqish kattaligi qiymatini hisoblash;
7- bosqich. Kengaytirilgan noaniqlikni hisoblash.
8- bosqich. Oʼlchashning oxirgi natijasini taqdim qilish.

OʼLCHANAYOTGAN KATTALIKNI TAVSIFLASH

NOANIQLIK MANBALARINI ANIQLASH

MAVJUD MAʼLUMOTLARNI QAMRAB OLADIGAN
TASHKIL QILUVCHILARNI UMUMLASHTIRISH

GURUHLANGAN TASHKIL QILUVCHILARNI BAHOLASH

QOLGAN TASHKIL QILUVCHILARNI BAHOLASH

STANDART NOANIQLIKKA OʼZGARTIRISH

YIGʼINDI STANDART NOANIQLIKNI HISOBLASH

BOSHLАSH

TEKSHIRISH VA ZARUR HOLLARDA, NISBATAN
MUHIM TASHKIL QILUVCHILARNI QAYTA BAHOLASH

KENGAYTIRILGAN NOANIQLIKNI BAHOLASH

TUGАTISH