O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

10% ammiak eritmasi - 100. 
CHinligi: Eritmaga NSl bilan xo‘llangan shisha tayyoqcha yaqin keltirilganda oq tutun hosil 
bo‘ladi. 
NN
3
+ NSl → NN
4
Sl 
Miqdori: 1 ml eritmaga 10 ml N
2
O 1t metil ko‘ki, 0.1 mol/l NSl 0.001703g NN
3
mos keladi. 
Dori turlari tahlilida ekspress usulning ishlatilishi. 
 
Ekspress usul quyidagi afzalliklarga ega.
1) Tahlil tez bajariladi. 
2). Dori vositalari kam sarflanadi. 
3). Murakkab asbob - uskuna talab etilmaydi. 
Ekspress usul o‘tkazilishda ko‘pincha filtr qog‘oz, buyum yoki soat oynachasida bajariladigan 
tomchi reaksiyalardan foydalaniladi. Gaz ajralib chiqishi bilan boradigan reaksiyalar gazning juda oz 
miqdorini ham sezish mumkin bo‘lgan gaz kameralarida bajariladi. Filtr qotozda bajaradigan 
reaksiyalar eng sezgir reaksiyalar bo‘lib, bunda reaksiya natijasida rangli cho‘kma qog‘oz 
kapillyarlarida ushlanib qolishi natijasida, aniqlanuvchi moddaning juda oz miqdori bilan ham aniq 
bo‘lgan dog‘ hosil bulishi mumkin. 
Agar reaksiya maxsuloti rangli cho‘kma bo‘lmay, eruvchan rangli birikma bo‘lsa, maxsulot 
ionlarining qog‘ozda adsorbsiyalanishi xisobiga bu reaksiyaning sezgirligi, probirkada o‘tkaziladigan 
reaksiyaga qaraganda yuqori bo‘ladi. Reaksiyani tez bajarish maqsadida reaktiv qog‘ozlardan 
foydalaniladi. Bunday qog‘ozlar u yoki bu reaktivlar eritmasiga filtr qog‘ozni tushirib, so‘ngra quritish 
yo‘li bilan tayyorlanadi. Reaktiv qog‘ozlar ma’lum kattalikda qirqilib, og‘zi maxkam berkitilgan 
idishlarda saqlanadi. Masalan: FeSl
3
qog‘oz, amidopirin shimgan qog‘oz. Agar reaksiyada kons. 
kislota yoki ishqor ishlatiladigan bo‘lsa, unda buyum oynachasi yoki fofor idishlarda olib boriladi. 
Bundan tashqari ekspress taxlil jelatina eritmasi va mos keluvchi eritmalar aralashmasidan 
tayyorlangan reaktiv plyonkasi va tayoqchalar yordamida mos keluvchi reaktiv shimdirilgan qog‘ozda 

---

123 
ham bajarilishi mumkin. Miqdoriy taxlilda asosan xajmiy usullardan foydalaniladi. Xajmiy usul tez 
bajarilish, tekshiruvchi modda va reaktivlarning juda oz miqdorda sarflanishi bilan farq etadi. Odatda 
taxlil uchun 1-2 ml eritma yoki 0.12 gacha modda sarf bo‘ladi. Bunda ekstratsiya, quritish, filtrlash 
jarayonlaridan foydalanilmaydi. Titrlash mikropipetka yoki oddiy pipetkalarda ishlatilgan xolda 
pinitsilin idishchalarda yoki oddiy probirkalarda olib boriladi. Xisoblashda oddiy formulalardan 
foydalaniladi. 
X%=
a
VKT
100
*
F
1
= 
a
KT
100
X%=VF
1 
X
gr
=
a
VKT
F
2
= 
a
KT
X
gr
=VF
2
Suyultirish formulasi 
X
H2O
=
B
B
C
A
)
(
−
Bu erda A-tayyorlangan dori shaklining xajmi,
V-kerak bo‘lgan konsentratsiya, 
S-topilgan konsentratsiya. 
Quyultirish forsulasi 
X=
B
p
C
B
A
−
−
*
100
)
(
X=
B
C
B
A
−
−
100
)
(
Titrlashda titrantning xajmi ham 1-2 ml atrofida bo‘lgani uchun 0.02M eritmalardan foydalaniladi. 
Dori turi tarkibidagi dori moddasining miqdori taxlil qilinganda uning aniqlangandagi miqdori bilan 
retseptdagi miqdori orasidagi farqning % miqdoriga qarab dori turining sifati baholanadi. 
(382 buyruq). Dori moddaning % miqdori 20% kam bo‘lsa - 2% gacha, 20% dan ko‘p bo‘lsa 
1% gacha chetlanish ruxsat etilgan. 
Masalan: Nikotin kislotasi 0.02 
Glyukoza 0.3 
tarkibli dori turining miqdoriy taxlili natijasida nikotin kislotaning miqdori 0.018gr 
va glyukoza miqdori 0.31gr ligi aniqlangan bo‘lsin. Aniqlangan va berilgan miqdorlar 
o‘rtasida farq aniqlanadi. 
Topilgan chetlanish foizlari ruxsat etilgan farqning foiz mikdori bilan solishtiriladi. Nikotin 
kislota uchun ruxsat etilgan farq miqdori ±8% (382 buyruqga ko‘ra) 
Demak, dori turi sifatli tayyorlangan. 
Tarkibida galogen saqlovchi dori turlari taxlili. 
Rp: CaCI
2
-3,0
KJ - 2,0
Tozalangan suv 100.0 gacha
CHinligi: 1) 1-2 t eritmaga buyum oynachasida 2 t Na
3
[Co(No
2
)
6
] eritmasidan qo‘shilganda 
sariq rangli kristal cho‘kma h o s i l b o ‘ l a d i .
2KJ + Na
3
[Co(No
2
)
6
] → K
2
Na [Co (No
2
)
6
+2NaJ 

---

124 
2)Probirkaga 0.5 - 1.0ml eritma solib ,1 ml vinotosh kislotasidan, 1 ml SN
3
SOO Na eritmasidan 
qo‘shib sovutiladi va shisha tayoqcha bilan a r a l a s h t i r i l a d i . O q k r i s t a l l c h o ‘ k m a h o s i l
b o ‘ l a d i .