O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o‘zbekiston davlat san’at va madaniyat instituti

Ommaviy tomosha – estrada konsertidek tayyor nomerlar prokati bо‘lmay, shu bilan birga qandaydir tezisni tasvirlash ham emas. Bu turli janrdagi nomerlarni, hujjatli materiallarni, kino-video, maxsus yozilgan matnlar va h.k.larning qorishmasi bо‘lib, undan yangi sifatli, yangi sintetik, kompleks janrdagi asar tug‘iladi.

Oxirgi yillarda bizning ssenariy mualliflari va rejissyorlarimiz faqatgina ma’lum sanalargagina bag‘ishlangan ommaviy teatrlashtirilgan tomoshalarni sahnalashtirish bilan chegaralanmoqdalar. Jahon tajribasidan bizga ma’lumki, tarixiy obidalar, ommaviy teatrlashtirilgan tomoshalar о‘tkazish joyiga aylanib, minglab sayyohlarni о‘ziga jalb etmoqda. Masalan, Misr piramidalari, Fransiya va Germaniyadagi qasrlar, Chexiya, Bolgariya, Angliyadagi obidalarda kо‘p yillardan beri turli tovushli spektakllar, ommaviy teatrlashtirilgan tomoshalar о‘tkazib kelinmokda. Nahotki, bizning О‘zbekistonimizda Samarqand, Buxoro, Xiva, Shaxrisabz kabi shaharlardagi butun dunyoga mashhur tarixiy obidalarda shunday tomoshalar о‘tkazish mumkin emas? Ssenarist rejissyorlar bunga e’tibor berishganda, shu obidalarning tarixi bilan bog‘liq tomoshalarni yaratishganda sayyohlik ham rivojlanar edi. Masalan, Samarqand shahrining Registon majmuasida о‘tkazilgan Amir Temur, Mirzo Ulug‘bek tavalludlariga bag‘ishlangan (Rejissyor B.Yо‘ldoshev) ommaviy teatrlashtirilgan tomoshalar о‘ziga xos uslubda hal etilgan. Tomoshani shu tarixiy obidada о‘tkazilishi, obrazlarning haqqoniyligini ta’minlab, tomoshaning emotsional ta’sir kuchini yanada oshirdi. Bu tomoshalarda joy harakatlanuvchi shaxsga aylandi. Bu yerning arxitektura xususiyatlari, tarixiy assotsiatsiyalar katta ahamiyat kasb etadi.

Mirzo Ulug‘bekka bag‘ishlangan teatrlashtirilgan tomoshaning kulminatsiyasida Ulug‘bek yotgan beshikni osmondan (maxsus troslarga

о‘rnatilgan beshik tepadan tushib keladi) tushib kelishi, о‘ziga xos allegorik

g‘oyani ilgari surib, emotsional ta’sirli chiqdi. Hozirda bu ssenariylarni va sahnalashtirishni asosan teatr rejissyorlari amalga oshirmoqdalar. Tumanlarda u esa о‘rta maxsus ma’lumotga ega bо‘lgan musiqachilar yoki sportchilar ssenariy muallifi, rejissyorlik vazifasini bajarmoqdalar. Ssenariylar esa quruq she’r va qо‘shiqdan iborat bо‘lib, hech qanday ommaviy teatrlashtirilgan harakat, tadbirning kompozitsion qurilishiga

ahamiyat berilmaganligi bu bayram tadbirining juda past darajada tashkil etilishiga sabab bо‘lmoqda.

Oxirgi paytda о‘tkazilgan Sidney, Afina, Turin, Doxa, Pekin Olimpiadalarining ochilish va yopilish tomoshalari buning isbotidir. Ishonamizki, yaqin kelajakda biz va bizning tengdoshlarimiz shunday ommaviy bayram va tomoshalarning ssenariylarini yozib, puxta rejissura asosida kо‘p yillik tajribalarga tayangan holda, о‘zbek ommaviy tomosha san’atini nimalarga qodir ekanligini butun jahonga namoyish etishdek baxtga muyassar bо‘ladilar.