O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'rta maxsus kasb-hunar ta'limi markazi

fuqarolik prinsipiga 
muvofiq, O'zbekiston 
Respublikasi hududidan tashqarida jinoyat sodir etgan shaxslarga nisbatan amal qilinishi belgilangan. 
Fuqarolik prinsipiga 
muvofiq, O'zbekiston Respublikasi fuqa-rolari yoki O'zbekiston Respublikasi hududida 
doimiy yashovchi fuqaroligi bo'lmagan shaxslar respublika hududidan tashqarida jinoyat sodir etganda ham O'zbekiston 
Respublikasi Jinoyat kodeksi bilan javobgarlikka tortiladi. Buning uchun ular o'sha davlat sudining hukmi bilan 
javobgarlikka tortilmagan bo'lishlari lozim. 
Jinoyat kodeksining 12-moddasi, 3-qismida jinoyat qonunining hudud bo'yicha amal qilishi 
universallik 
prinsipiga 
asoslanishini belgilab qo'yilgan. Unga ko'ra, chet el fuqarolari, shuningdek, O'zbekiston hududida doimiy 
yashamaydigan fuqaroligi bo'lmagan shaxslar O'zbekiston hududidan tashqarida sodir etgan jinoyatlari uchun faqat 

---

17 
xalqaro shartnomalar va bitimlarda nazarda tutilgan hollardagina O'zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi bo'yicha 
javobgarlikka tortiladilar. 
Fuqarolik prinsipi subyektiv tarkibning belgisi jinoyat qonunining qonunda ko'rsatilgan shaxslar toifasiga, ya'ni 
respublika fuqarolari va respublika hududida doimiy yashovchi fuqaroligi bo'lmagan shaxslar nisbatan amal qilishini 
anglatadi. 
O'zbekiston Respublikasifuqarosi
qonunga muvofiq, O'zbekiston Respublikasi fuqarosi degan huquqiy maqomga 
ega bo'lgan shaxslardir. O'zbekiston Respublikasi fuqaroligini tasdiqlovchi hujjatlarga pasport, pasport olingunga qadar 
tug'ilganlik guvohnomasi kiradi. 
Fuqaroligi bo'lmagan shaxslar 
O'zbekiston hududida yashovchi respublika fuqarosi hisoblanmagan va o'zining 
boshqa davlat fuqarosi ekanligini tasdiqlovchi hujjatga ega bo'lmagan shaxslardir. Jinoyat kodeksining 12-moddasiga 
ko'ra, boshqa davlat hududida jinoyat sodir etgan har qanday shaxslar emas, balki O'zbekiston Respublikasi hududida 
doimiy yashovchi fuqaroligi bo'lmagan shaxslar jinoiy javobgarlikka tortiladi. O'zbekiston Respublikasi hududida 
doimiy yashovchi fuqaroligi bo'lmagan shaxslar degan-da, respublika hududida doimiy yashashga ruxsat berilgan 
shaxslar tushuniladi. 
Shaxsni jinoiy javobgarlikka tortish asosi sifatida kodeksga ko'ra, nafaqat, jinoyatning boshqa davlat hududida 
sodir etilganligi ko'rsatilgan. 
Bu holatda muayyan qilmishni jinoyat, deb hisoblash uchun quyidagi ikki shart talab qilinadi. 
1) qilmish qaysi davlatda sodir etilgan bo'lsa, shaxsning ana shu davlat qonuni bilan jinoiy javobgarlikka tortilishi 
belgilanganligi; 
2) bu qilmishni O'zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksiga ko'ra jinoyat, deb kvalifikatsiya qilinishi. 
Jinoyat qonunining hudud bo'yicha amal qilishi 
universallik prinsipi 
xalqaro jinoyatchilikka qarshi kurash 
zaruratidan kelib chiqqan bo'lib, uning mazmuni shundan iboratki, har bir davlat uning hududida xalqaro bitimlarda 
ko'zda tutilgan jinoyatlarni sodir etgan chet el fuqarolariga nisbatan o'z jinoyat qonunini qo'llash huquqiga egadir. 
Bundan tashqari boshqa davlatlar jinoyat qonunida jinoyat qonuni hudud bo'yicha amal qilishining 
aniqlik 
prinsipi 
ham mavjud. Bu prinsipga ko'ra, qilmish davlat yoki uning fuqarolari manfaat-lariga zarar yetkazsa, har bir 
davlat o'z hududidan tashqarida jinoyat sodir etgan chet el fuqarolari yoki fuqaroligi bo'lmagan shaxslarga nisbatan o'z 
jinoyat qonunini tatbiq etadi. 
Agar O'zbekiston Respublikasi fuqarosi chet el davlati hududida jinoyat sodir etgan bo'lsa, xalqaro bitim va 
shartnomalarda boshqacha hoi nazarda tutilmagan bo'lsa, uning ushlab berilishi mumkin emas. Agar xalqaro bitimlarda 
yoki shartnomalarda jinoyatchilarni ushlab berish nazarda tutilgan bo'lsa va ularga O'zbekiston Respublikasi qo'sMgan, 
bu shartnoma Oliy Majlis tomonidan ratifikatsiya qilingan bo'lsa, jinoyatchi ushlab berilishi mumkin. Bu xalqaro 
jinoyatchilarni ushlab berish prinsipi, deyiladi. Bu prinsipga muvofiq, jinoyat sodir etgan shaxs jinoyat sodir etilgan 
davlatga yoki jinoyat qaratilgan davlatga yoxud qaysi davlatning fuqarosi bo'lsa, o'sha davlatga topshiriladi. 
Jinoyatchilarni ushlab berish (ekstraditsiya) ikki tomonlama (masalan, o'zaro huquqiy yordam to'g'risidagi) 
shartnomalar asosida tartibga solinadi.