O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

To‘rt nurli baryer

Himoya zonasi shaklini o‘zgartirish uchun to‘rt nurli baryer 

qo‘llash mumkin. Ko‘p nurli baryer tuzishning ikki usuli mavjud.

1.  Baryerning har tomonida bittadan nurlatish bloki qo‘yiladi. 

Infraqizil nurlarning biri kesib o‘tilsa tashvish xabari uzatila-

di. To‘rt nurli baryer qo‘yish uchun ikkita xabarlovchi va ikkita 

qo‘shimcha fotoqabulqilgich bloki kerak. 

Bunday baryer asinxron baryer deyiladi, chunki nurlatish 

bloklarini avtomatik sinxronlash rejimi qo‘llanilgan.

2. Baryerning bir tomonida faqat nurlatish bloki, boshqa to-

monida faqat fotoqabulqilgich bloki o‘rnatiladi. Tashvish xabari 

barcha nurlar bir paytda kesib o‘tilgandagina uzatiladi. To‘rt nurli 

baryer qo‘yish uchun ikkita xabarlovchi, uch nurli baryer uchun, 

uchta xabarlovchi kerak va hokazo. Bunday baryer sinxron bar-

yer deyiladi, chunki nurlatish blokining ishi boshqa komplekt fo-

toqabulqilgichidan sinxronlashtiriladi. Asinxron baryer sxemasi 

quyidagi rasmda ko‘rsatilgan.

23-rasm. Asinxron to‘rt nurli baryer sxemasi

---

75

To‘rt nurli baryer xususiyati shundan iboratki, bir tomondagi 

fotoqabulqilgich bloki ikkinchi tomondagi nurlatish bloki infra-

qizil energiya dog‘ida joylashishi kerak. Dog‘ning diametri bary-

er uzunligiga bog‘liqdir. Shuning uchun 1-fotoqabulqilgich bloki 

va 4-fotoqabulqilgich bloki, shuningdek, 2- va 3- fotoqabulqilgich 

bloklari orasidagi masofaga chegaralar bor. L masofasidagi dog‘ 

diametri quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:

D= k/L (m),

Bu yerda: k – nurning yoyilish koeffitsienti, «Vektor SPEK-75» 

uchun 0,052, «Vektor SPEK-150» uchun 0,043 ga teng. 

Xabarlovchilar sinxron to‘rt nurli baryer usulida ulangan-

da xalaqitlarga nisbatan yuqori turg‘unlikka erishiladi. Buning 

uchun «Vektor-SPEK» xabarlovchilaridan ikki komplekt kerak 

bo‘ladi. 

To‘rt nurli baryer sxemasining tanlash obyektlarni o‘lchamlariga 

qarab amalga oshiriladi. 1-NB va 2-NB, shuningdek, 1-FQB 

va 2-FQB ustma-ust 10–30 sm masofada o‘rnatilsa 10–30 sm 

o‘lchamli predmetlar tashvish xabarini chaqirmaydilar. Tashvish 

xabari bir vaqtning o‘zida to‘rtta nur uzilganda uzatiladi.

Ikkala fotoqabulqilgich bloklari bir vaqtning o‘zida nurlat-

gichlardan chiqayotgan infraqizil nur dog‘ida joylashgan. Buning 

uchun masofa dog‘ diametridan katta bo‘lmasligi kerak.