O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

 
Osti ochiladigan cho'michli avtomat tarozilar 
Bu tarozilarda kovshdan boshqa barcha asosiy elementlarining ishlashi 
yuqorida ko'rib chiqilgan ag'darma cho'michli avtomat tarozi bilan bir xil. 
Cho'michning ishlashi bir muncha boshqacha (5.8-rasm). 
Cho'michning ochiladigan osti o'q atrofida aylanadi va cho'mich korpusida 
o'rnatilgan o'qda joylashgan uchli qirra (sobachka) bilan ilinadigan ilgakka ega. 
Keng yelkali posangi muvozanatlashganda va cho'mich mahsulot bilan 
to'ldirilgandan so'ng, u o'z inersiyasi bilan pastga qarab harakatlanadi, uchli qirra esa 
soat strelkasi bo'yicha aylanib, tayanchgacha itariladi va ilgak bo'shatiladi. Bu 
paytda cho'mich osti ochiladi va material to'kiladi. Qachonki cho'mich to'liq 
bo'shatilsa, uning osti unga qarshi qo'yilgan yuk ta'sirida berkitiladi va ilgak uchli 
qirra bilan ilinadi. 

---

114 
5.8-rasm. Osti ochiladigan cho’michli avtomat tarozi. 
 
TAROZI DOZATORLAR
Boshqarish va rostlash tizimlarida sochiluvchan moddalar yoki suyuqliklarning 
berilgan sarfini saqlash uchun, shuningdek, bu mahsulotlarning belgilangan dozasini 
berish uchun mo'ljallangan mashina yoki qurilmalar 
tarozi dozatorlar 
deyiladi. 
Tarozi dozatorlar ikkita asosiy guruhga bo'linadi: uzlukli va uzluksiz 
harakatlanadigan dozatorlar. 
Uzlukli 
harakatlanadigan 
tarozi 
dozatorlarida 
dozalash 
belgilangan 
takrorlanadigan vaqt (sikl) ichida amalga oshiriladi. Eng ko'p tarqalgan bu turdagi 
asboblarga sochiluvchan yoki suyuq mahsulotlarni teng miqdorda idishlarga 
joylashtiruvchi tarozi dozatorlar misol bo'ladi. 
Uzluksiz ishlaydigan tarozi dozatorlar esa to’liq ish davomida berilgan sarfni 
uzluksiz avtomatik ravishda saqlab turishni ta’minlaydi. Dozatorlarning bu turi 
elektrik yoki pnevmatik avtomatik rostlagichlar yordamida sarfni yopiq avtomatik 
rostlash sistemasi bilan ta’minlangan. 
Kimyo va oziq-ovqat sanoatida uzluksiz ishlaydigan lentali tarozi dozatorlar 
eng ko’p tarqalgan (5.9-rasm). 

---

115 
5.9 – rasm. Uzluksiz ishlaydigan lentali tarozi - dozator 
Mahsulot oqimi 4 yuk qabul qiluvchi konveyer 1 ga tushadi va massa o’lchov 
o’zgartgichi 2 hamda o’lchov o’zgartgichi 5 yordamida to’xtovsiz o’lchanadi. 
O’lchash to’g’risidagi signal esa bu o’zgartgichlardan sarf integratori 3 ga beriladi. 
Bunday dozatorlarning ishlash usuli yuk qabul qiluvchi konveyerda mahsulot sarfi 
Q(t) ni vaqt (t) funksiyasi hisoblangan og’irlik kuchi P(t) ga aylantirishga 
asoslangan. Turg’unlashuvchi rejimda dozatorning ish unumdorligi quyidagicha 
aniqlanadi: 
(6.1) 
bu yerda: C – yuk qabul qiluvchi qurilma turiga bog’liq bo’lgan
koeffitsiyent; 
q - yuk qabul qiluvchi konveyerga tushadigan yuklanish,
kg/m. 
V
k
– konveyerning harakat tezligi, m/s. 
Asbobsozlik sanoatida yuqori aniqlikni ta'minlaydigan har ko'rinishdagi 
tarozilar, avtomatik tarozi dozatorlari o'lchash va dozirovka qilish uchun ishlab 
chiqariladi.