O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

 
Ko’rsatishni masofaga uzatuvchi rotometrlar 
Ko’rsatishlarni masofaga elektr differensial – transformator orqali uzatiladigan 
rotometrning prinsipial sxemasi 5.3. – rasmda keltirilgan. Rotometrning o’lchash 
qismi diafragmali 2 silindrik metall korpus 1 dan iborat.
Diafragma 2 teshigida shtok 4 ga qattiq o’rnatilgan konussimon qalqovich 3 
harakat qiladi. Shtokning ustki qismida differensial-transformatorli o’zgartgichning 
o’zagi 5 o’rnatilgan. O’zak trubka 6 ichida joylashtirilgan. Trubka tashqarisida esa 
o’zgartgichning g’altagi 7 mavjud. 
Differensial – transformatorning temir o’zagi 5 rotometr qalqovichidagi shtok 4 
bilan mexanik bog’langan.
 
 
5.3. -rasm. Ko’rsatishlarni masofaga elektr differensial-transformator orqali 
signal uzatadigan rotometrning printsipial sxemasi. 

---

109 
Sarf o’zgarishi bilan qalqovich shtok orqali temir o’zakni suradi. Natijada 
transformatorning ikkinchi cho’lg’amidagi EYUK ham o’zgaradi. Temir o’zak 
yuqoriga siljisa, EYUK oshadi, pastga siljisa kamayadi. Transformator bilan 
o’tkazgich orqali ulangan ikkilamchi asbobning shkalasi sarf o’lchov birligida 
darajalangan bo’ladi. 
 
INDUKTSION SARF O’LCHAGICHLAR
 
Induktsion sarf o’lchagichlarning ishlash usuli tashqi magnit maydoni ta’sirida 
elektr o’tkazuvchi suyuqlik oqimining induksiyalanishi natijasida hosil bo’lgan 
EYUK ni o’lchashga asoslangan. 5.4. – rasmda induksion sarf o’lchagichlarning 
sxemasi keltirilgan. Nomagnit materialdan tayyorlangan quvur 1 dan oqib 
o’tayotgan suyuqlik elektromagnit 2 tomonidan yuzaga kelgan magnit maydon kuch 
chiziqlarini kesib o’tadi. Magnit maydon ta’sirida suyuqlik oqimining o’rtacha 
tezligiga proporsional ravishda elektr yurituvchi kuch hosil bo'ladi. Bu yerda 
suyuqlik oqayotgan quvurning kesimi o'zgarmaydi (doimiy bo'ladi). 
Induktsiyalangan EYUK quvurning bir xil yo'nalishdagi ko'ndalang kesimida 
o'rnatilgan elektrodlar 3 yordamida qabul qilinadi, EYUK kattaligi kuchaytirilib, 
ikkilamchi asbob yordamida o'lchanadi. Sarf o'lchagichda ADS (absoblar davlat 
sistemasi) dagi har qanday bloklarni o'lchash imkoniyatiga ega bo'lib, chiqish signali 
0-5 mA tok kuchiga va 0,02-0,1 MPa ga teng bo'lgan siqilgan havo bilan ishlaydi. 
 
5.4.- rasm.
 
Induksion sarf o'lchagich. 
Induktsion sarf o'lchagichlar bir qator qulayliklarga ega. Sezgir elementning 
o'lchanayotgan mahsulot bilan kontaktda bo'lmasligi uni mahsulot bilan yuzaga 
keladigan kimyoviy o'zgarishlardan saqlaydi. Bu esa Kimyo va oziq-ovqat sanoatida 
muhim ahamiyatga ega. Asbob inersiyasiz hisoblanib, uni avtomatik rostlash 
sistemalarida qo'llash foydalidir. Asbobning ko'rsatishi suyuqlikning zichligiga, 
qovushoqligiga va oqimning xarakteriga (turg'un, turg'un bo'lmagan) bog'liq emas. 

---

110 
Induktsion sarf o'lchagichlar bir qancha kimyo va oziq-ovqat mahsulotlarining 
sarfini o'lchash uchun qo'llaniladi. 
Sarf o'lchagich ichki diametri 3 dan 1000 mm gacha bo'lgan quvurlarda 1-2500 
m
3
soat sarflarni o'lchashni ta'minlaydi, xatoligi 5 % dan oshmaydi. 
Suyuqlik va gazsimon moddalar miqdorini o'lchash uchun ishlatiladigan 
hisoblagichlar ishlash usuliga ko'ra tezlik, hajm va vazn hisoblagichlariga bo'linadi. 
Ishlab chiqarishda ko'proq tezlik va hajm hisoblagichlari ishlatiladi. Gazlar 
miqdorini o'lchashda esa hajmiy usuldan foydalaniladi.