O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi


-§. Cho‘yanlarning xili, tasnifi va markalanishi



Download 4,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/121
Sana03.07.2022
Hajmi4,2 Mb.
#736570
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   121
Bog'liq
KONSTRUKSION MATERIALLAR TEXNOLOGIYASI (2) iskasndar-converted

7-§. Cho‘yanlarning xili, tasnifi va markalanishi 
 
Yuqorida qayd etilganidek, cho‘yan termirning uglerodli 
qotishmasi bo‘lib, uning tarkibida uglerod miqdori 2,14 % 
dan ortiq bo‘ladi, undan tashqari ma’lum miqdorda Si, Mn, 
P, S lar ham bo‘ladi. Ma’lumki, uglerod cho‘yanda grafit va 
sementit holida bo‘lishi mumkin. Agar cho‘yanlarning 
tarkibida uglerod va kremniy ko‘p bo‘lib, marganes kam 
bo‘lib, sekin sovitilsa, uglerod erkin tarzda ajraladi. Agar, 


72 
aksincha uglerod va kremniy kam bo‘lib, marganes ko‘p 
bo‘lib tez sovutilsa, uglerod sementitda bo‘ladi. Cho‘yanlar 
tarkibidagi uglerodning qay tarzda va qay shaklda ekanligiga 
ko‘ra ularni qayta ishlanadigan, quymakorlik (kul rang), 
bolg‘alanuvchi va mustahkamligi yuqori cho‘yanlarga 
ajratiladi: 
a)
 
Qayta ishlanuvchi cho‘yan. 
Bu cho‘yanda uglerod 
temir bilan asosan temir karbidi (Fe
3
C) tarzida bo‘ladi, 
shuning uchun bu cho‘yanlar juda qattiq va mo‘rt bo‘ladi. 
b)
 
Quymakorlik (kulrang) cho‘yan. 
Bu cho‘yanlarning 
tarkibida uglerodning ko‘p qismi erkin holda, ya’ni grafit 
tarzda bo‘ladi. Cho‘yanlar strukturalarining metall asosiga 
ko‘ra perlitli, ferritli, ferrit-perlitli, perlit-ferritli turlariga 
ajratiladi. Bu cho‘yanlarning narxi arzon, yaxshi quyish 
xossali, keskichlar bilan oson kesib ishlanadi, qoniqarli 
mexanik, antifriksion va boshqa xossalarga ega. 
9-
jadvalda kulrang cho‘yanlarning bazi markalari, asosiy 
mexanik xossalari va ishlatilish joylari keltirilgan. 
Quymakorlik cho‘yanlarning markalanishi. 
Bu cho‘- 
yanlarni (GOST 1412-79) bo‘yicha quydagicha markalanadi. 
Masalan, SCh20 va SCh quyma (kulrang) ligini, 20 raqam 
o‘nga ko‘paytirilsa, cho‘zilishga bo‘lgan mustahkamligini 
bildiradi. 
d)
 
Mustahkamligi yuqori cho‘yan. 
Quymakorlik cho‘yan- 
larning puxtaligi va plastikligini oshirish uchun ularni 
qolipga quyishdan avval unga ozgina Al yoki Mg kukunlari 
kiritiladi. Suyuq metallda erimaydigan oksidlar, qo‘shimcha 
kristallanish markazlar hosil qiladi. Eriydi-ganlari esa 
o‘sayotgan kristallar sirtini yupqa parda bilan qoplab, 
o‘sishga qarshilik ko‘rsatib uglerodning sharsimon grafitga 
o‘tishiga olib keladi. Bu grafit kichik yuzali bo‘lib, metall 
asosining puxtaligiga plastinkali grafitga nisbatan kamroq 
putur yetkazadi. 



Download 4,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish