O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Êvànt måõànikàsi elåmåntlàri
Ì à z m u n i : kvànt måõànikàsi hàqidà tushunchà; nîàniqlik
munîsàbàtlàri; elåktrîn buluti; kvànt sînlàri; Pàuli prinsi pi;
Ìåndålåyev elåmåntlàr dàvriy siståmàsining tàlqini.
29-§.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

112
Êvànt måõànikàsi hàqidà tushunchà.
Shundày qilib, Bîr nàzàriyasi mikrîdunyo-
dàgi judà ko‘p jàràyonlàrni, jumlàdàn, ko‘p
elåktrînli àtîmlàr và mîlåkulàlàrning tuzi-
lishi, kimyoviy bîg‘lànishlàr và hîkàzîlàrni
tushuntirishgà îjizlik qildi. Lui då Brîylning
zàrràlàrning to‘lqin õususiyatigà egàligi hàqi-
dàgi nàzàriyasi esà ulàrning bu õususiyatlàrini
hisîbgà îlib yangi nàzàriya yaràtishgà turtki
bo‘ldi. Bundày nàzàriyaning àsîsiy qismi 1925–
1926- yillàrdà nåmis fizigi V . G å y z å n b å r g
và àvstriyalik fizik E . S h r å d i n g å r tîmî-
nidàn yaràtilgàn kvànt måõànikàsidir. 
Êvànt
måõànikàsidà mîddàlàrning ikki õil õususiyati:
kàttàliklàrning kvàntlànishi và zàrràlàrning
to‘lqin õususiyatlàri mujàssàmlàshgàn.
Shu bilàn birgà, quyidàgichà sàvîl tug‘ilàdi.
Êvànt måõànikàsining qo‘llànilish chågàràsi
qàyårdàn bîshlànàdi? Qàchîn zàrràlàrning
hàm kîrpuskular, hàm to‘lqin õususiyati
birgàlikdà nàmîyon bo‘là bîshlàydi? Qàchîn-
gàchà zàrràni fàqàt zàrrà sifàtidà qàràsh yetàrli
bo‘làdi? Shundày måzîn màvjudmi? Hà,
màvjud. Bu måzîn Plànk dîimiysidir. Biz bu
màsàlàgà îldingi màvzudà qismàn to‘õtàlgànmiz. Và kåyinrîq hàm
to‘õtàlàmiz. Hîzir esà lo‘ndà qilib qo‘yilgàn sàvîlgà shundày jàvîb
båràmiz. Qàràlàyotgàn hîldà Plànk dîimiysining qiymàtini hisîbgà
îlish zàrur bo‘lgàn chågàràdàn bîshlàb kvànt måõànikàsi
qînunlàri ishlày bîshlàydi. Dåmàk, Plànk dîimiysini e’tibîrgà
îlmàslik mumkin bo‘lgàn chågàràgàchà, klàssik fizikà qînunlàridàn
fîydàlànish mumkin. Bundan tashqari, biz uchun îdàtiy hîlgà
àylàngàn bà’zi tushunchàlàrgà yangichà yondashishimizgà to‘g‘ri
kålàdi. Buni îydinlàshtirib îlish màqsàdidà nîàniqlik munîsàbàtlàri
bilàn tànishàylik.