O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

b
- ràdiîàktivlik. 
Àgàr yengil yadrîlàrdà (
À
< 
50) sun’iy ràvish-
dà nåytrînlàr îrtiqchàligi hîsil qilinsà, yadrîning bàrqàrîrligi
buzilàdi và 
b
-
- ràdiîàktivlik vujudgà kålàdi.
Ìàsàlàn, 
28
13
Al
bàrqàrîr izîtîpi dåytrînlàr bilàn bîmbàrdi-
mîn qilinganda 
27
13
Al
izîtîpi hîsil bo‘làdi. U esà, o‘z nàvbàtidà,
quyidàgi sõåmàgà àsîsàn 
b
-
- nur chiqàràdi:
n
-
®
+
+
28
28
0
13
14
1
Al
Si
e
. (36.4)
Àgàr yadrîdà sun’iy ràvishdà prîtînlàrning îrtiqchàligi vujud-
gà kåltirilsà, bu 
b
+
- ràdiîàktivlikkà îlib kålàdi. Bu råàksiya quyidàgi
sõåmàgà muvîfiq àmàlgà îshàdi:
n
-
+
®
+
+
0
1
1
A
A
Z
Z
X
Y
e
. (36.5)
Siljish qîidàsigà muvîfiq hîsil bo‘lgàn elåmånt Ìåndålåyåv
dàvriy siståmàsidà bir kàtàk chàpgà siljiydi.
Sinîv sàvîllàri
1. Yadrî råàksiyalàri nima? 2. Yadrî råàksiyalàridà qàndày sàqlànish
qînunlàri bàjàrilàdi? 3. Qàndày råàksiyalàrgà ekzîtårmik råàksiyalàr dåyi-
làdi? Qàndày reaksiyalàrgà endîtårmik reaksiyalar deyiladi? 4. Yadrî
råàksiyalàri nåchtà turgà bo‘linàdi? 5. Birinchi tur råàksiyalàr qanday
reaksiyalar? 6. Ikkinchi tur råàksiyalàr-chi? 7. Uchinchi tur råàksiyalàr-chi?
8. Òo‘rtinchi tur råàksiyalàr-chi? 9. Yadrî råàksiyasi hàqidàgi Bîr
nàzàriyasini aytib bering. 10. Bîr nàzàriyasining sõåmàsini tushuntiring.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

139
11. Råzårfîrd qàndày råàksiyani àmàlgà îshirgàn? 12. Prîtîn kàshf qilingàn
råàksiyaning sõåmàsi qanday? 13. Nåytrînning kàshf qilinish råàksiyasining
sõåmàsi qanday? 14. Nåytrînning yarim yemirilish dàvri nimàgà tång?
15. Ràdiîàktiv àylànishlàr dåb nimàgà àytilàdi? 16. Sun’iy và tàbiiy
ràdiîàktivlik o‘rtàsidà qàndày fàrq bîr? 17. Qàndày yadrîlàr bàrqàrîr
hisîblànàdi? 18. 
b
- ràdiîàktivlik qàndày vujudgà kålàdi? 19. 
b
+
- ràdiîàk-
tivlik-chi? 20. 
b
- ràdiîàktivlikdà elåmåntning Ìåndålåyåv dàvriy sistå-
màsidàgi o‘rni o‘zgàràdimi?