O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Prîtîn và nåytrînning kàshf qilinishi.
Dastlabki råàksiyalàr-
dàn biri àzît yadrîsining gåliy yadrîsi (
a
- zàrrà) bilàn birikishi
bo‘lgàn. Bu råàksiya 1919- yili Råzårfîrd tîmînidàn àmàlgà
îshirilgàn. Àzîtni 
a
- zàrràlàr bilàn bîmbàrdimîn qilish nàtijàsidà
prîtîn hîsil bo‘lgàn. 
a
- zàrràni yutgàn àzît yadrîsi g‘àlàyonlàngàn
holatdàgi ftîr 
9
18
F ni hîsil qilgàn, u esà råàksiyaning îxirgi màhsu-
lîtlàri 
8
17
O và 
1
1
p
gà pàrchàlàngàn:
a
+
®
®
+
14
4
18
17
1
7
2
9
8
1
N
F
O
p
. (36.2)
Prîtînning pàydî bo‘lgànligi îldin chàqnàsh (sintilatsiya)
usuli bilàn, kåyin esà Vilsîn kàmåràsidà qàyd etilgàn.
Råzårfîrdning yadrîdà elåktrnåytràl zàrrà (nåytrîn) màvjud-
ligi to‘g‘risidàgi bàshîràti 1932- yildà V.Bîtå và G.Bånkår
tàjribàlàridàn kåyin haqiqatga àylàndi. Òàjribàdà bårilliy yadrîsi 
a
-
zàrràlàr bilàn bîmbàrdimîn qilindi:
a
+
®
+
9
4
12
1
4
2
6
0
Be
C
n
. (36.3)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

138
Bunda hîsil bo‘lgàn zàrràni J.Chådvik 
nåytrîn
dåb àtàdi.
Êåyinchàlik esà nåytrîn ràdiîàktiv và uning o‘rtàchà yashàsh
vàqti 
t » 
15,3 minut ekànligi àniqlàndi.
Ràdiîàktiv àylànishlàr.
Yuqîridàgi råàksiyalàrdàn ko‘rinib tu-
ribdiki, ulàr yordàmidà bir kimoviy elåmåntlàrni bîshqàsigà
àylàntirish và shu yo‘l bilàn sun’iy ràvishdà ràdiîàktiv elåmåntlàrni
hîsil qilish mumkin. Bundày råàksiyalàrgà
 ràdiîàktiv àylànishlàr
dåyilàdi.
Umumàn îlgàndà, sun’iy và tàbiiy ràdiîàktivlik o‘rtàsidà håch
qàndày fàrq yo‘q. Chunki izîtîpning õîssàlàri uning hîsil bo‘lish
usuligà mutlàqî bîg‘liq emàs và sun’iy izîtîp tàbiiy izîtîpdàn
håch qàndày fàrq qilmàydi.
Shuni tà’kidlàsh lîzimki, ràdiîàktivlik àtîm yadrîsining bàrqà-
rîrligi bilàn bîg‘liq. Prîtînlàri và nåytrînlàri sîni tång bo‘lgàn
yadrîlàr 
bàrqàrîr 
hisîblànàdi.