O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

56- rasm.
3
1
2
Metastabil
holat
57- rasm.
58- rasm.
2
1
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

119
chàstîtàlàri, bàlki fàzàlàri, tàrqàlish yo‘nàlishlàri và qutblànish
tåkisliklàri hàm bir õil bo‘làdi. Nàtijàdà yoqutdàn kuchàygàn
kîgårånt yorug‘lik dàstàsi, ya’ni 
làzår nuri
chiqàdi.
59- ràsmdà yoqut làzårini hîsil qilish sõåmàsi ko‘rsàtilgàn.
Yoqut tàyoqchà 
1
õrîm àtîmlàrining måtàstàbil holatgà o‘tishini
tà’minlîvchi 
2
gàzli làmpà bilàn o‘ràlgàn. Yoqutning temperaturasi
zàrur qiymàtdà sàqlànishini tà’minlàsh màqsàdidà sîvitish sistå-
màsi 
3
ulàngàn.
Bîshqà làzårlàrning hîsil bo‘lish måõànizmi hàm shungà
o‘õshàydi. Biz shu qàdàr bàtàfsil o‘rgàngàn làzår nimàsi bilàn
diqqàtgà sàzîvîr, dågàn sàvîl tug‘ilàdi. Buni bilish uchun làzår-
ning õîssàlàri bilàn tànishàylik.
Làzårning õîssàlàri. 
1. 
Yuqîri dàràjàdà kîgårånt,
ya’ni fî-
tînlàrning fàzàlàri bir õil.
2. 
Qàt’iy mînîõrîmàtik. 
Dàstàgà kiruvchi fîtînlàr to‘lqin
uzunliklàrining fàrqi 10
-
11
m dàn îshmàydi, ya’ni 
Dl < 
10
-
11
m.
3.
 Nurlànish quvvàti judà kàttà. 
Làzår nuridà nurlànish quvvàti
10
16
–10
20
W/m
2
gàchà bo‘lishi mumkin. Bu judà kàttà qiymàt
hisîblànàdi. Vàhîlànki, Quyoshning to‘là nurlànish spåktri bo‘yichà
nurlànish quvvàti 7 · 10
7
W/m
2
ni tàshkil qilàdi.
4. 
Nurning yoyilish burchàgi judà kichik.
Ìàsàlàn, Yerdàn Oygà
yo‘nàltirilgàn làzår Oy sirtidà 3 km diàmåtrli jîyniginà yoritàdi.
Îdàtdàgi prîjåktîr nuri esà 40 000 km diàmåtrli màydînni yorit-
gàn bo‘làrdi.
Làzårning bu qàdàr àjîyib õîssàlàrgà egàligining sàbàbi
nimàda? Gàp shundàki, u kvànt måõànikàsi qînunlàri àsîsidà
istàlgàn (elåktr, issiqlik, yorug‘lik, kimyoviy và h.k.) enårgiyani
kîgårånt yorug‘lik nuri enårgiyasigà àylàntirib båràdi. Bu àjîyib
õîssàgà egàligi làzår nurining judà kång qo‘llànilishigà sàbàb
bo‘lmîqdà.
3
3
1
2
Lazer nuri