O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

N. G. BASOV
(1922–2001)
A. PROXOROV
(1916- y. t.)
CH. TAUNS
(1915- y. t.)
Uyg‘ongan holat
Uyg‘ongan holat
Asosiy holat
Asosiy holat
h
n
h
n
h
n
55- rasm.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

118
Yoqut làzåri. 
Yoqut kristàli àluminiy îksid Al
2
Î
3
dàn ibîràt
bo‘lib, Al ning bà’zi àtîmlàri o‘rnini õrîmning uch vàlåntli Cr
3
+
iînlàri egàllàgàn bo‘làdi. Êuchli yoritilish nàtijàsidà õrîm àtîmlàri
1
àsîsiy holatdàn 
3
uyg‘îngàn holatgà màjburiy ràvishdà o‘tkàzilàdi
(56- ràsm).
Õrîm àtîmining uyg‘îngàn holatdà yashàsh dàvri judà kichik
(10
-
7
s) bo‘lgànligi uchun u yoki spîntàn ràvishdà (o‘z-o‘zidàn)
1
àsîsiy holatgà o‘tishi, yoki nurlànishsiz 
2
holatgà o‘tishi
(måtàstàbil holat) mumkin. Bundà enårgiyaning îrtiqchà qismi
yoqut kristàlining pànjàràsigà bårilàdi. 
2
holatdàn 
1
holatgà
o‘tishning tànlîv qîidàlàrigà muvîfiq màn qilingànligi õrîm
àtîmlàrining 
2
holatdà to‘plànishigà îlib kålàdi. Àgàr màjburiy
uyg‘îtish judà kàttà bo‘lsà,
2
holatdàgi àtîmlàrning kînsån-
tràtsiyasi 
1
holatdàgidàn judà kàttà bo‘lib, 
2
holatdà elåktrînlàrning
judà zich jîylàshuvi ro‘y båràdi (57- ràsm). Àgàr yoqutgà õrîm
àtîmining måtàstàbil holati (
E
2
) và àsîsiy holati (
E
1
) enårgiya-
làrining àyirmàsigà tång, 
E
2
- 
E
1
= 
h
n
enårgiyali birîrtà fîtîn
tushsà, undà iînlàrning 
2
holatdàn 
1
holatgà màjburiy o‘tishlàri
ro‘y bårib, enårgiyasi dàstlàbki fîtînning enårgiyasigà tång bo‘lgàn
fîtînlàr chiqàrilàdi. Bu jàràyon ko‘chkisimîn rivîjlànib, fîtîn-
làrning sîni kåskin îrtib bîràdi (58- ràsm). Bu fîtînlàrning nàfàqàt
Nurlanishsiz
o‘tish
M
aj
bu
ri
y
uy
g‘o
ti
sh
Sp
on
ta
n
o‘
ti
sh
Sp
on
ta
n
o‘
ti
sh
l 
= 
0,
69
43
m
m
3
1
2