O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Dala sharoitida seyalka ekayotgan urug‘ miqdorini 
aniqlash. 
O‘quvchi bunday topshiriq tezligini ixtiyoriy holatga 
keltirib qo‘yadi. 
O‘quvchilar seyalka bunkerini 1/3 qismigacha urug‘ solib, 
ustini tekislab, sathini bo‘r bilan bunker devorchasida belgilab 
qo‘yadilar. Uning ustiga qo‘shimcha M (misol uchun 3 kg) 
miqdordagi urug‘ solinib, yana tekislanadi. Seyalka orqasida 

---

112 
kuzatuvchi uchun qo‘yilgan narvonda turgan o‘quvchi bunker 
devoridagi chiziq ko‘ringanda agregatni to‘xtatish to‘g‘risida 
buyruq beradi. Agregat bosib o‘tgan yo‘l 
l
o‘lchanadi va quyidagi 
formula yordamida bir gektarga ekiladigan urug‘ miqdori 
aniqlanadi: 
Q = 10
4
M/B
i
l, 
kg/ga.
Agar Qt kutilgan Q dan farq qilsa, tegishli sozlanishlar 
o‘zgartiriladi. 
Urug‘ni ko‘mish chuqurligini aniqlash. 
Don seyalkasiga 
o‘rnatilgan urug‘ ekkichlarning tortqilari 10 ga 
(43-rasm)
 
o‘rnatilgan jilovlar 11 dagi prujinalarning siqilish kuchi ta’sirida 
disklarning yerga botish chuqurligi ta’minlanadi. Prujina ko‘p 
siqilib qo‘yilsa, disk urug‘larni chuqurroq ko‘madi. Prujinaning 
siqilish darajasini urug‘ ekilayotgan yerdagi tuproqning 
xossalariga moslab o‘rnatish lozim: yumshoq joyda prujina 
kuchini kamaytirish, qattiq, serkesak yerlarda ko‘paytirib qo‘yish 
kerak. 
Hamma ekkichlardagi prujinalar bir xil darajada siqilgan 
bo‘lishi lozim. Tajriba dalasida biror holatdagi prujinalar ta’sirida 
urug‘ ko‘milgan o‘rtacha chuqurlik o‘lchab aniqlanadi va 
o‘qituvchi bergan topshiriq bilan solishtiriladi. Farqi katta bo‘lsa, 
tegishli o‘zgartirishlar qilinadi. 
 
8-§. Maxsus seyalkalar 
 
Sabzavot seyalkasi. 
Sabzavot urug‘lari keng qatorlab, 
tasmasimon, donalab va uyalab ekiladi. Zamonaviy seyalka 
qatorlab ekishda qator oralig‘i 45, 60 va 70 sm, ikki satrli 
tasmasimon ekishda 8+62 
sm
(8 
sm
– satrlar oralig‘i, 62 
sm
– 
tasmalar oralig‘i), 20+50, 50+90, 40+100 va 60+120 
sm,
uch 
satrlab ekishda 32+32+76 va boshqa sxemalarda ishlay oladi. 
Sabzavot seyalkasi urug‘ ekish uchun novli g‘altaksimon 10, 
yerga o‘g‘it solish uchun shtiftli g‘altaksimon 3 miqdorlagichlar, 

---

113 
urug‘ va o‘g‘it bunkerlari 6 va 7, sirpang‘ichli 1 hamda disksimon 
ekkich 12 lar, yurituvchi g‘ildirak 16, harakat uzatmasi 4 va 
iztortkichlardan tashkil topgan 
(45-rasm).
Urug‘ bunkeri to‘zit-
kich 9, niqtalovchi shnek 5 bilan jihozlangan. Mayda urug‘lar 
uchun miqdorlagich ustiga almashtiriladigan quticha 8 qo‘yiladi. 
Seyalkaga bir yoki ikki satrlab ekadigan ekkichlar o‘rnatilishi 
mumkin. Bir satrlab ekadigan ekkich urug‘ni 2–4 
sm
chuqurlikka 
ko‘mib ketadi. Cheklovchi reborda silindrik halqa ko‘rinishiga 
bo‘lib, kronshteyn orqali ekkich diskiga ulanadi. U tuproq 
yuzasiga tegib yuradi va diskning yerga botishini cheklab, urug‘ni 
ko‘mish chuqurligini belgilaydi. Seyalkaga urug‘ni 2, 3 va 4 sm 
chuqurlikka ekishni ta’minlaydigan turli diametrdagi cheklovchi 
rebordalar o‘rnatish mumkin. Rebordali ekkichlar sholibop 
seyalkalarda ham ishlatiladi.
 
45-rasm.
 Sabzavot seyalkasi ish jarayonining sxemasi: 1–sirpang‘ichli 
ekkich; 2–o‘g‘it o‘tkazgich; 3, 10–miqdorlagich; 4–harakat uzatmasi; 
 5–shnek; 6, 7–o‘g‘it va urug‘ bunkerlari; 8–almashtiriladigan quticha;
9– to‘zitkich; 11–urug‘ o‘tkazgich; 12–disksimon ekkich; 13–zichlovchi 
g‘altakcha; 14–shleyf; 15–ko‘mgich; 16–yurituvchi g‘ildirak. 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
4 
3 
2 
1 
11 
16 
12 
13 
14 

---

114 
Ekkichga jilov yordamida zichlovchi g‘altaklar ulangan. 
To‘g‘inining sirti ikkita kesik konussimon shaklga bo‘lib, u 
zichlagan tuproqning usti nishab bo‘lib qoladi. G‘ildirakchaning 
tuproqni zichlash darajasi prujina yordamida o‘zgartiriladi. 
Qirg‘ich zichlagich g‘ildirakcha to‘g‘iniga yopishib qolgan nam 
tuproqni qiradi. Yana bir qirg‘ich cheklovchi rebordaga yopishgan 
tuproqni tozalaydi. Urug‘ o‘tkazgich miqdorlagich ajratib bergan 
urug‘ni ekkichga yetkazadi. Sirpang‘ichli ekkich 1 o‘g‘itni 
urug‘ga nisbatan 2–3 
sm
chuqurroq tashlab qisman ko‘madi va 
uning ustiga urug‘ni tashlab ko‘madi. 
Sabzavot seyalkasi sharoitga qarab, turli qator oralig‘ida ekish 
uchun sozlanib, umumiy qamrov kengligi 3,5–4,8 
m
bo‘ladi. 
Ishchi tezligi 10 
km/soatgacha,
ish unumi 2,8–3,8 
ga/soat
oralig‘ida bo‘ladi.