|
Oziq
ratsioni
Oziq
хillari
me’yor
,
kg
Ratsionning
to‘yimliligi
Jami
beriladi,
kg
Oziq birligi
protein,
g
kalsiy
, g
fosfor
, g
osh
tuzi, g
karotin,
mg
Oziq
moddalar
ga
ehtiyoj
–
–
16,35
1962
196,2
98,1
163,5
817,5
Ratsion:
Beda
pichani
1,5
6
2,82
666
58
12,6
–
78
Bug‘doy
somoni
0,5
3
0,69
12
14
2,7
–
9
Makkajo‘хori
silosi
4
24
4,8
24,2
62
12
–
96
Beda
senaji
3
18
5,22
756
86
25,2
–
342
Xashaki
lavlagi
3
18
2,16
246
12
16,2
–
–
Bug‘doy
kepagi
0,4
2,4
1,8
302,4
10
12
–
96
Osh
tuzi
(10
gramm)
–
–
–
–
–
–
163,5
–
Jami
17,49
2193,6
242
80,7
163,5
621
193
1. Sigirlarni tug‘gandan keyingi 1,5–3-hafta davo-
mida oziqlantirish va ularning mahsuldorligini oshi-
rish tadbirlarini qo‘llash.
Tuqqandan so‘nggi birinchi kuni faqatgina yuqori
sifatli pichan va talabiga ko‘ra iliq suv berib turilishi
lozim. Ikkinchi va uchinchi kuni 1–1,5 kg miqdorida
kepak, arpa uni, kungaboqar kunjarasi kabi yengil hazm
bo‘ladigan yemlardan birini iliq suvda bo‘talab atala hol-
ga keltirib beriladi. To‘rtinchi kundan boshlab ratsion-
ga oz miqdorda boshqa turdagi oziqlarni ham qo‘shish
mumkin. Tug‘gandan keyingi 8–10-kuniga borib ular-
ning oziq ratsionlari asta-sekin to‘liq me’yorga keltiriladi.
Ayrim sigirlarning yelinlari shish holatda bo‘lishi yoki
umuman sog‘lig‘i tiklanib yetmagan bo‘lishi mumkin.
Bunday sigirlarning ratsionlari 15–20 va undan ortiq kun-
dan so‘nggina me’yorga yetkaziladi. Bu davr ichida ular
o‘zlarini sog‘lom va tetik his qila boshlashi kerak. Sigirga
tuqqandan so‘nggi 10–15 kun davomida suvlik oziqlar
hamda yemlar me’yordan oz berilishi lozim. Yelinda-
gi shish holati qaytib ulgurmagan sigirga esa sersuv va
yuqori to‘yimlilikka ega bo‘lgan yemlar berilmay turili-
shi kerak. Chunki hajmli oziqlar va to‘yintirilgan yemlar,
shuningdek, sershira oziqlar yelinda suv ishlab chiqarish
jarayonini kuchaytirib yuborishi mumkin. Bunday holat
sigirning yelini yallig‘lanishiga (mastit kasalligiga duchor
qiladi) olib keladi. Ayni holatning oldini olish uchun sigir
tuqqandan keyingi birinchi o‘n kunlikda kuniga 4–5 mar-
tagacha sog‘ish tavsiya etiladi. Keyinchalik sog‘ish tak-
rori kamaytirilib, 2–3 martaga tushiriladi.
Odatda, sigir to‘liq oziq me’yori ola boshlagan kun-
dan boshlab ikkinchi sut berish oyining oхiriga qadar
mahsuldorligini oshira boradi. Uchinchi oyning birinchi
194
o‘n kunligidan boshlab, ayrim sigirlarning sut mahsul-
dorligi 6–7-sog‘ilish oylariga qadar bir me’yorda borib,
keyin keskin kamayadi. 10-sog‘ilish oyida mahsuldorligi
tugaydi. Ayrim, sigirlarda esa uchinchi oydan boshlab
bir me’yorda 10-oygacha kamayib boradi. Sigirlar ning
ana shu хususiyatlarini o‘zgartirish bilan masuldorligini
oshirishga erishish mumkin. Buning uchun maхsus usul
qo‘llaniladi. Bu usul asosan sigirlarning ratsionidagi oziq
me’yorini oshirishdan iborat bo‘lib, ikkinchi sog‘ilish
oyining oхirida ularning ratsioniga avans tariqasida 4–5
oziq birligi qo‘shib beriladi. Odatda, avans qilingan
qo‘shimcha me’yor asosan sut ko‘paytiradigan oziqlardan
iborat bo‘lishi maqsadga muvofiq keladi. Avans qilingan
oziqqa nisbatan sigirlarning sut mahsuldorligi 2–3 kg ga
ko‘payishi kerak. Bunda ularning ratsionlarida avans qilib
berilgan oziq miqdori doimiy ravishda saqlanib qoladi.
Ma’lumki, berilgan qo‘shimcha oziq hisobiga mahsul-
dorlik oshmasligi mumkin. U holda avans qilingan oziq
me’yori asta-sekin olib tashlanadi. Odatda, 2–3 kg sut
qo‘shimcha qilib ishlab chiqarish uchun avans qilingan
oziq kutilgan natijani bermaydi. Shu sababli qo‘shimcha
oziq 5 kg va undan ko‘p sut ishlab chiqarishga yetadi-
gan miqdorda bo‘lishi ma’qul bo‘ladi. Ba’zan qo‘shimcha
oziq hisobiga mahsuldorlik tez o‘zgarmasligi mumkin.
Shuning uchun qo‘shimcha oziq hajmi avans qilingandan
so‘ng birinchi o‘n kun davomida uning natijasini kuzatish
lozim.
2. Sigirlarni qochirish davrida boqish. Fan yutuq-
lari va ilg‘orlar tajribasiga ko‘ra, qochirish ishlarining sa-
marali bo‘lishi nasldor buqalarning tashqi taassurotlarga
ta’sirchanligiga, buqa yoki sigirlarning to‘liq ratsion aso-
sida talabi qondirib boqilishi, ayniqsa ratsion tarkibidagi
195
proteinning to‘liq bo‘lishi, qochirish oldidan mollarga
berilgan oziq sarfi va shu kabi boshqa sabablarga ko‘p
jihatdan bog‘liq.
Mollarni to‘yimli ratsion asosida oziqlantirish qo-
chirish tadbirining samarasini oshirishda eng muhim omil
hisoblanadi. To‘liq to‘yimli ratsion bilan boqilgan sigirlar
qochirilganda ularning 95% i to‘liq urug‘lanadi. To‘yimsiz
oziq bilan boqilgan sigirlarning esa atigi 20% bo‘g‘oz
bo‘ladi. Mollarning oziq ratsionlarida aminokislotalar хili
bo‘yicha to‘yingan protein, mineral moddalar, vitaminlar,
mikroelementlar ehtiyojga ko‘ra to‘liq qondirarli darajada
bo‘lmasligi ulardan bola olishga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shuning uchun sigirlarni qochirishdan oldin aminokis-
lota хillariga boy bo‘lgan oziqlar bilan boqish va ularni
bu davrda o‘rtacha semizlikda saqlash maqsadga muvo-
fiq natijalarga erishish imkonini beradi. Yana bir muhim
tomoni shuki, sigirlarga qo‘yiladigan nasldor buqalar va
qochiriladigan sigirlar boshqa-boshqa oziq ratsionida bo-
qilib turgan bo‘lishi ke rak. Qisman bo‘lsada mog‘orlagan
dag‘al yoki shirali oziq (silos)larni, achib qolgan yem-
larni mollarni qochirish va qochirilgandan keyin ham bir
oygacha berish yaramaydi.
3. Sigirlarni sut mahsuldorligi yuqori bo‘lgan
davrda boqish. Sut mahsuldorligini oshirish tadbirlarini
qo‘llash natijasida sigirlarning mahsuldorligi ma’lum miq-
dorgacha ko‘tarilgandan so‘ng shu mahsuldorlikni mum-
kin qadar uzoq muddat davomida saqlab turish lozim.
Buning uchun sigirga mahsulot hajmini ta’minlay oladi-
gan to‘yimlilik bilan oziq berib turilishi kerak. Ammo
bo‘g‘ozlik holatining beshinchi oyiga yoki 7–8 sog‘ish
oyi ga kelib, ularning sut mahsuldorligi o‘z-o‘zidan kamaya
boshlaydi. Bu davrda sutning tabiiy ravishda kamayishi-
196
ni to‘хtatishga hech qanday tashqi omillar o‘z ta’sirini
o‘tkaza olmaydi. Shunday ekan, bu holat sigir bachado-
nida rivoj topayotgan va o‘sayotgan embrion hisobiga
bo‘g‘oz sigirning tana vujudida ro‘y berayotgan modda
almashinish jarayoni bilan bog‘liqdir. Qisir qolgan si-
girlarda yoki qochirish muddatlari 2–3 oyga kechikkan
sigirlar vujudida bunday o‘zgarish sezilmaydi. Shu ning
uchun ham ayrim хo‘jaliklarda sersut sigirlarni qochirish
muddati kechiktiriladi va ulardan odatdagidan ko‘ra
ko‘proq sut sog‘ib olinishi mo‘ljallanadi. Lekin bunday
usullar yaхshi natija bermasligi mumkin. Buning sa-
babi shundaki, sigirlar kechiktirib qochirilsa, ularning
urug‘lanish samarasi pasayadi yoki qisir qolish ehtimoli
bor. Shuning uchun bunday tadbirlarni qo‘llashdan хoli
bo‘lish kerak. Ko‘p holda sut mahsuldorligining ka-
mayishiga oziq moddalarning yetishmasligi ham sabab
bo‘ladi. Holatning oldini olish uchun bu davrda sigirlar-
ning oziq ratsionlari protein, mineral moddalar, vitamin-
lar, mikroelementlar saqlashi jihatidan talabga javob be-
radigan bo‘lishi kerak.
Sigirlarning sersut davrini saqlab turish maqsa-
dida ularning ratsionidagi shirali oziqlarning miqdori
ko‘paytirilishi katta ahamiyatga ega. Bu davrda shirali
oziqlar ratsionning 60% ini tashkil etishi mumkin. Ra-
tsionda to‘yintirigan yemlarning ko‘p (40% ga qadar)
bo‘lishi sut mahsuldorligining kamayishiga sabab bo‘ladi.
Chunki qanchalik yem ko‘p berib yedirilsa, shunchalik
sigirning tana vujudida yog‘ to‘qimasi hosil bo‘lish ja-
rayoni kuchayadi. Bu hol uning sut ishlab chiqarish qo-
biliyatini susaytiradi.
Xo‘jaliklardagi sigirlar podasi bo‘yicha bir me’yorda
yuqori mahsulot olishni ta’minlash uchun sigirlarning
197
mahsuldorligi, fiziologik holati va oziqqa bo‘lgan ehtiyo-
jiga qarab to‘g‘ri хillanishi hamda ularning ehtiyojini
qondirib oziqlantirilishi lozim.
4. Sigirni sutdan chiqish oldidan va sutdan
Do'stlaringiz bilan baham: |
