O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o. Murtazayev, F. Axrorov qishloq xo’jaligi

5. Dehqon xo’jaliklari xo’jalik yuritishning ancha oqilona shaklidir

Dehqon xo’jaligi deganda, o’z mulki yoki ijaraga olingan yer, suv, boshqa vosita va mol mulklardan foydalanish asosida mahsulot ishlab chiqarishni, qayta ishlashni, saqlashni va sotishni amalga oshiruvchi, oilaviy, oilaviy-mehnat yoki bir qancha shaxslarning birgalashgan mehnatiga asoslangan, yuridik shaxs huquqiga ega bo’lgan mustaqil xo’jalik subyekti tushuniladi. Bu haqda 1998 yil 30 aprelda qabul qilingan o’zbekiston Respublikasining «Dexqon xo’jaligi to’g’risida»gi qonunining 1-bob 2-moddasida shunday deyilgan: «Dehqon xo’jaligi oilaviy mayda tovar xo’jaligi bo’lib, oila a’zolarining shaxsiy mehnati asosida, meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilish uchun oila boshlig’iga berilgan tomorqa yer uchastkasida qishloq xo’jaligi mahsuloti yetishtiradi va realizasiya qiladi». Dehqon xo’jaligi - xo’jalik yuritishning ancha oqilona shaklidir. Haqiqatda dehqonning va uning oilasining shaxsiy mehnatiga asoslangan, tovar xarakterini oluvchi, ishlab chiqarishni hamkorlikda amalga oshiruvchi shaxslarning ixtiyoriy oilaviy-mehnatiga asoslangan birlashmasi –bu dehqon xo’jaligidir. Ular ishlab chiqarish vositalariga hamkorlikda egalik qiladilar, yetishtirilgan mahsulotga va olinadigan daromadga birgalikda egalik qiladilar.100 yillar davomida shakllangan dehqon xo’jaligi o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib, tarixiy davrlarda dehqon xo’jaligining quyidagi ijtimoiy tiplarini o’rganilgan:

-Sinfiy quloq xo’jaligi. Bunda asosiy daromadlar savdo oborotidan keladi. Qishloqda ularning soni kam bo’lgani bilan, lekin iqtisodiy ta’siri kuchli bo’lgan.

-Yollanma mehnatga asoslangan quloq xo’jaligi bo’lib, sohibkorlik daromadini olishga manfaatdor.

-Shaxsiy mehnatga asoslangan iqtisodiy kuchlari turli darajada bo’lgan o’rta hol dehqon xo’jaliklari.

-O’z ish kuchini sotuvchi proletar xo’jalik va boshqalar.