O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi nizomiy nomidagi tdpu tabiiy fanlar fakulteti

Ishning maqsadi. Mazkur kurs ishidan ko‘zda tutilgan maqsad - «Kislorodsiz kislotalar olinishi xossalari» mavzusi bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarni mustahkamlashni takomilllashtirishdan iborat.

Ishning vazifalari. Kurs ishining maqsadidan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalarni bajarish uchun belgilab oldik:

- Kislorodsiz kislotalarga oid ilmiy va o’quv adabiyotlari tahlilini amalga oshirish;

- Kislorodsiz kislotalar olinishi xossalarini o`rganish;

- Kislorodsiz kislotalarning muhim birikmalari haqidagi ma’lumotlarni o’rganish

Mavzuning nazariy va amaliy ahamiyati: Mamlakatimizda kimyo sanoati uchun zarur bo’lgan xom ashyo — neft, toshko’mir, tabiiy gaz, mineral tuz va rudalarning mo’l-ko’lligi turli xil yangi kimyoviy mahsulotlar olishga katta imkoniyat yaratadi.

Murakkab moddalar yoki kimyoviy birikmalar — o’zaro ma’lum nisbatlarda birikkan ikki yoki bir necha element atomidan tuzilgan bo’ladi. Noorganik moddalarning soni 200 mingdan ortiq, organik moddalarning soni esa ikki millionga yaqindir.

Tabiatda toza moddalardan tashqari aralashmalar ham mavjud. Aralashma o’z xossalari bilan kimyoviy birikmalardan keskin farq qiladi. Masalan, bir xil sharoitda baravar hajmda HCl gazi va vodorod bilan xlor aralashmasi olingan bo’lsin. Agar HCl gaziga alanga tutilsa, bu gaz yonmaydi, lekin H₂ va Cl₂ gazlari kuchli portlash bilan yonadi. Reaksiya natijasida yangi modda - HCl hosil bo’ladi.

Barcha anorganik birikmalar ikkita katta gruppaga bo’linadi.

1. Oddiy moddalar 2. Murakkab moddalar.

Molekulalari bir xil atomlardan iborat bo`lgan moddalarni oddiy moddalar deb aytiladi. Masalan: barcha metallar, kislorod gazi, galogenlar, oltingugurtning xar xil allatropik shakllari va boshqalar.

Murakkab anorganik birikmalar asosan oksidlar, asoslar, kislotalar va tuzlar sinflariga bo`linadi.