O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

O‟pkali molluskalar (Pulmonata) kenja sinfi.
O‘pkali molluskalar, ya′ni
shilliqqurtlarning ktenidiy jabralari yo‘qolgan. O‘pkasi mantiya bo‘shlig‘idan hosil bo‘ lgan. 
Tovoni oldingi qismida joylashgan shilimshiq bezi suyuqdigi tovonini ho‘llab turadi. Molluska 

---

ana shu yupqa shilimshiq parda ustida sirpanib harakat qiladi. Hamma o‘pkalilar germafrodit. 
Quruqlik va chuchuk suv havzalarida yashaydi. Ular o‘troq ko‘zlilar va poyacha ko‘zlilar 
turkumlariga ajratiladi. 
O‘troq ko‘zlilar (Basommatophora) asosan chuchuk suvlarda hayot kechiradi. Ular 
o‘pkasini havoga to‘dirish uchun damba-dam suv yuzasiga ko‘tarilib turadi. Ko‘zlari ikkinchi 
juft paypaslagichlari asosida joylashgan. Bu turkum vakillaridan chuchuk suv shilig‘i (Lymnaea 
stagnalis) ko‘l va hovuzlarda uchraydi. Uning kattaligi 6—7 sm, suv o‘tlari va mayda jonivorlar 
bilan oziqlanadi. Botqoqliklar, ko‘lmak suvlar va buloqlarda kichik suv shillig‘i (Lymnaea 
truncatula) keng tarqalgan. Bu shilliq sutemizuvchilarning xavfli paraziti jigar qurtining oraliq 
xo‘jayini hisoblanadi. 
Poyachako‘ zlilar (Stylommatophora) turkumi- asosan quruqlikda tarqalgan, yuksak 
tuzilgan qorinoyoqlilar kiradi. Paypaslagichlari ikki juft bo‘ lib, ko‘zlari ikkinchi juft 
paypaslagich-larning uchki qismida joylashgan. Paypaslagichlari va terisi tuyg‘u hamda hid 
bilish vazifasini bajaradi. Ko‘ pchilik poyachako‘ zlilarning yaxshi rivojlangan chig‘a-nog‘i 
bo‘ladi. Janubiy Yevropa mamlakatlarida keng tarqalgan tok shillig‘i (Helix pomatia) 
chig‘anog‘i balandligi 5 sm ga yetadi. Shilliq o‘ simliklar yashil qismlari bilan oziqlanib, katta 
ziyon keltiradi. 
Janubiy hududlar, jumladan, Orta Osiyoda yalang‘och shilliqlar keng tarqalgan. Ular 
chig‘anog‘ining qoldig‘i mantiya bilan qoplan-gan. Ba‘zi turlarida chig‘anoq qoldig‘i ham 
bo‘lmaydi. Ular salqin, nam va quyosh tushmaydigan joylarda uchraydi. Issiq yoz kunlari 
daraxtlar kovagi yoki tuproqqa kirib oladi. Shillikdar yashil o‘simliklar bilan oziqlanib, katta 
ziyon keltiradi. Ayniqsa yog‘ingarchilik ko‘p bo‘lgan yillari ular tez ko‘paya boshlaydi. Ular yoz 
quruq va issiq bo‘lganida ko‘plab qirilib ketadi. Yalang‘och shilliqlar orasida dala shillig‘i 
Agriolimax arion keng tarqalgan. Salqin joylarda uchraydigan qahrabo shillig‘i Succinea 
parazity so‘rg‘ichlilarning oraliq xo‘jayini hisoblanadi.