O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Qorinkipriklilar 
(Gastrotpicha)
 sinfi 
Qorinkipriklilar tanasi chuvalchangsimon, mayda, uzunligi 1-1,5 mm. Qorin tomoni 
kipriklar bilan qoplanganligi ularni kiprikli chuvalchanglar bilan yaqinlashtiradi. Chuchuk suv va 
dengizlarda tarqalgan 160 ga yaqin turi ma‘lum. 
Qorinkipriklilar- sodda tuzilgan chuvalchanglar. Chuchuk suvda yashovchi turlarining 
oldingi qismi tanadan bir oz ajralib turadi. Keyingi qismi esa dumga o‘xshash ikkita ayrini hosil 
qiladi (61-rasm). Ayrisi uchiga yelim bezlarining yo‘li ochilgan. Tana qoplag‘ichining qorin va 
bosh qismida kipriklar bo‘ladi. Tanasining keyingi uchidagi noksimon yelim bezlarining tuzilishi 
ham kiprikli chuvalchanglarga o‘ xshaydi. Qorinkipriklilarning silliq boylama muskullari tana 
qoplag‘ichi ostida yaxlit qavat hosil qilmasdan to‘p bo‘ lib joylashadi. Shuning uchun ularning 
teri-muskul xaltasi bo‘ lmaydi. Ichki organlari birlamchi tana bo‘ shlig‘ida joylashgan. Hazm 
qilish sistemasi to‘g‘ri nay shaklida, tanasi oldingi qismida og‘iz teshigidan boshlanib, keyingi 
tomonda anal teshigi bilan tugaydi (61-rasm). Ichagi halqum, uzun o‘rta ichak va qisqa orqa 
ichakdan iborat. Halqum teshigini qirrali bo‘lishi va ichagining tuzilishi bilan qorinkipriklilar 
to‘garak chuvalchanglarga o‘xshab ketadi. Ozig‘i tanasi xo‘jayra ichida hazm bo‘ladi. 
Ayirish sistemasi
bir juft protonefridiylardan iborat. Har bir nefridiyning uchida faqat 
bittadan hilpillovchi kiprikli hujayralari bo‘ ladi. Ayrim turlarda protonefriydilar bo‘ lmaydi. 
Jinsiy sistemasi
germafrodit yoki ayrim jinsli. Jinsiy bezlari odatda juft, ba‘zan toq bo‘ ladi. Jin-
siy teshigi anal teshigi oldida joylashgan. Tuxumlari tana ichida urug‘lanadi. 

---

Nerv sistemasi
bir juft halqumusti gangliysi va ikkita yon nerv stvolidan iborat. Tana 
qoplag‘ichi sirtidagi sezgir tukchalar tuyg‘u organlari, boshining ikki yonida joylashgan kiprikli 
chuqurchalari esa 
xemoretseptorlar 
hisoblanadi. 
Filogeniyasi.
Qorinkipriklilar kiprikli chuvalchanglarni to‘garak chuvalchanglar bilan 
bog‘lovchi zveno hisoblanadi. Tanasi ayrim qismlarida kiprikli epiteliyning bo‘ lishi, teri bezlari, 
protonefridiy ayirish sistemasi, jinsiy organlarining tuzilishi ularni kiprikli chuvalchanglar bilan, 
kiprikli epiteliyning yo‘qolib borishi, birlamchi tana bo‘ shlig‘i, ayrim jinsli turlarining bo‘lishi, 
ichagining tuzilishi to‘ garak chuvalchanglar bilan yaqinlashtiradi.