O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Miksosporalilar – Myxosporea  sinfi. Miksosporalilar, ya′ni shilimshiq sporalilarga aso-
san  baliqlarda,  ba‘zan  sudralib  yuruvchilarda  parazitlik  qiluvchi  bir  necha  yuz  tur  kiradi.  Ular 
tabiatda  hamma  suv  havzalarida  uchraydi.  Ayrim  miksosporalilar  baliqlar,  ayniqsa,  baliq 
chavoqlarida og‘ir kasallik paydo qilib, baliqchilik xo‘jaliklariga katta ziyon keltiradi. 

---

Miksosporalilar  to‘  qimalar  va  tana  bo‘  shlig‘ida  yashaydi;  jabralar,  teri,  muskullar,  o‘t 
pufagi, qovuq, tog‘ay va boshqa organlarni zararlaydi. Organlar bo‘shlig‘ida uchraydigan voyaga 
yetgan miksosporalilar ko‘p yadroli amyobaga o‘xshash bo‘ladi (18-rasm). Ularning kattaligi bir 
necha  mkm.dan  2  sm  gacha  keladi.  To‘qimalarda  1-2  sm  va  undan  ham  yirikroq  shishlar  hosil 
qiladi. 
Miksosporalilar sporasi juda xilma-xil va murakkab tuzilgan, ko‘pincha ikki, ba‘zan 3-6 
tavaqali  bo‘ladi.  Spora  ichida  otuvchi  kapsulasi,  kapsulada  esa  otiluvchi  ip  o‘rami  joylashgan. 
Sporalarning tashqi tomondan qattiq pust bilan qoplangan va ko‘ pincha uzun o‘simtalari bo‘ladi. 
Baliq  tanasidan  suvga  tushgan  sporalarni  boshqa  baliqlar  yutishi  mumkin.  Ichakda  ovqat  hazm 
qilish  shirasi  ta‘sirida  otiluvchi  ipchalar  kapsuladan  otilib  chiqib,  ichak  devoriga  sanchiladi. 
Sporaning tavaqalari ochilib, amyobaga o‘xshash parazit chiqadi va ichak epiteliysi orqali qonga 
o‘tib oladi. Parazit qon orqali turli organlarga boradi. Uning  yadrolari bo‘linishi natijasida ko‘p 
yadroli  plazmodiy  hosil  bo‘ladi.  Keyinchalik  plazmodiyda  generativ  yadrolar  shaklla-nadi  va 
spora hosil bo‘ladi. 
Miksosporidiyalarning  generativ  va  vegetativ  yadrolari  diploid  xromosomali  bo‘ladi. 
Faqat  spora  xrsil  bo‘lish  jarayonida  meyoz  natijasida  yadrolar  gaploid  bo‘lib  qoladi.  Buning 
natijasida  spora  hosil  qiluvchi  yadrolar  (shu  jumladan,  amyobasimon  mo‘rtak,  otuvchi  kapsula 
va  tavaqalarning  yadrolari)  gaploid  bo‘ladi.  Faqat  amyobasimon  mo‘rtakning  spora  ichidan 
chiqishidan  oldin  mo‘rtak  yadrolari  juft-juft  bo‘lib  qo‘shilishi  natijasida  diploid  yadro  hosil 
bo‘ladi. Bunday jinsiy ko‘payish avtogamiya deyiladi. Jinsiy ko‘payish xususiyati, hayot siklida 
yadrosining  gaploid  va  diploid  fazalari  nisbati  o‘ziga  xos  bo‘lishi,  xivchinli  davrining 
bo‘lmasligi bilan miksosporidiyalar boshqa sporalilarga o‘xshab xivchinlilarga emas, balki soxta 
oyoqdilarga yaqin turadi. 
Bir qancha miksosporidiyalar baliqlarni ko‘plab nobud bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Gulmoy 
(forel)  o‘stiriladigan  xo‘jaliklarga  miya  miksozomasi  (Myxosoma  serebralis)  katta  ziyon 
keltiradi. Parazit yosh baliqlar tog‘ay to‘qimasini zararlab, ularning umurtqalarini qiyshayishiga 
sabab bo‘ladi. 
Aktinomiksidlar 
yoki 
aktinosporalilar 
(Astinosporea) 
sinfi 
vakillari 
halqali 
chuvalchanglar va sipunkulidlarda parazitlik qiladi. Ular miksosporalilardan sporasining  yanada 
ham murakkabroq tuzilishi bilan farq qiladi.