|
Mavzu:2 O`tkir respirator kasalliklar.Poliomielit.Meningokokk infeksiyasi.
Reja:
1. Poliomielit.Meningokokk infeksiyasi kasalliklari haqida tushcha.
2. Poliomielit.Meningokokk infeksiyasi bilan kasallangan bolalarga va ularning oilalarida hamshiralik parvarishi.
.
Ma`ruza matni:
1) Klinik ko’rinishi.
Sholni yana o’tkir oldingi shol va bolalar falaji kasalligi deb nomlanadi. Odam axlatida bo’lgan poliovirus organizmga og’iz orqali kirib, burun halqumda va ingichka ichakning shilliq qavatida ko’payadi. Poliovirus limfatik tugunlardan o’tib, orqa miya suyuqligiga tushib, markaziy nerv sistemasini shikastlaydi. Neyronlarni shikastlashi oqibatida harakat falajliklarining tipik simptomlari yuzaga keladi.
Inkubasion davr zararlanish vaqtidan to kasallikni yuzaga chiqishigacha 1-2 haftani tashkil etadi. Axlat bilan virus kasallik yuzaga chiqqandan so’ng 1 oygacha ajraladi, ba’zida uzoq cho’zilishi mumkin. Virusning tarqalish yo’llari asosan fekal-oral yo’l hisoblanadi., lekin o’tkir davrida havo-tomchi orqali tarqalishi mumkin.
2) Epidemiologiyasi
20 asrning birinchi yarmida kasallikni epidemik tarqalishi kuzatilgan, lekin rivojlangan mamlakatlarda sholga qarshi vaksinalar ishlatilishi bilan kasallanish ko’rsatkichi keskin pasaydi. Ammo sholga qarshi vaksinalar ishlatilishi iloji bo’lmagan rivojlangan mamlakatlarda kasallikni uchrashi davom etdi va shol bilan kasallangan bemorlar sonining ko’payishi kuzatildi. 1988 yilda VOZ yer sharida shol kasalligini ildiz otishini to’xtatish bo’yicha deklarasiya qabul qildi va sholga qarshi aktiv choralar ko’rdi. Amerika regioni 1991 yilda Peruda oxirgi hodisa aniqlahgandan so’ng shol kasalligidan ozod deb e’lon qilindi. G’arb-Tinch okeani regioni 2000 yil oktyabrda ro’yxatdan o’tdi.
3) Simptomlari.
Poliovirus bilan zararlanishning barcha hodisalaridan ko’proq 90% ni innaparant (subklinik) va abortiv infeksiya rivojlanishi bilan chegaralanadi. Faqat 0.1-0.5% da sholning tipik shakli kuzatiladi. Sholning tipik shaklida 1-2 kun davomida kataral simptomlar yuzaga kelishi kuzatiladi, shundan so’ng harorat ko’tarilgan yoki tushgan vaqtida tez falajlik rivojlanadi. 50% falajlangan bolalarda mushak kontrakturalari va harakat buzilishlari ko’rinishida doimiy kasallik oqibatlari saqlanib qoladi.
4) Diagnostikasi va tekshirish usullari.
Falajlanish bilan kechuvchi barcha kasalliklar bilan differensial diagnostika o’tkazilishi shart. Klinik diagnostikada orqa miya suyuqligi tekshirilishi shart, bunda shaklli elementlarning (oldiniga polisegment yadrolilar, keyin limfositlar) soni va oqsilning ko’payishi kuzatiladi. Diagnostikada qon zardobida virusga qarshi antitelolar orqali kasallikni aniqlash mumkin, lekin asosan axlatda virus topilishi bilan aniqlanadi.
5) Profilaktikasi.
Spetsefik davosi yo’q, shuning uchun oldini olish juda muxim.
Sholga qarshi oral (OPV) va inaktivlangan (IPV) vaksinalar mavjud. OPVning natijalari katta, lekin uning jiddiy nojo’ya ta’siri (vaksinaassosirlangan paralitik poliomiyelit VAPP) bor. IPV esa havfsiz, bu sholga qarshi vaksinani yuborilganda odam qonida antitelolar ishlab chiqariladi, lekin ichaklarda sekretor IgA-antitelosi ishlab chiqarilmaydi, bu peroral yo’l bilan zararlanishda sholga qarshi immunitetning yetarli bo’lmasligiga olib keladi. Hozirga vaqtda dunyoning ko’pgina mamlakatlarida OPV ishlatiladi, lekin shunday mamlakatlar borki, VAPPdan havfsirab IPV ishlatiladi.Bir vaqtda IPV va OPV ishlatish usullarini qo’llaydagan mamlakatlar ham bor, bunda oldiniga IPVni bir necha bor qabul qilish hisobiga neytrallashgan antitelolar ishlab chiqariladi, shundan so’ng qo’shimcha OPV ishlatiladi, bu esa ichaklarda mahalliy immunitet hosil bo’lishini ta’minlaydi. Bir vaqtda vaksinalarni ishlatish usulining afzalligishundaki, bunda OPVni qabul qilish yordamida qonda antitelolar ishlab chqariladi, buning oqibatida poliovirus markaziy nerv sistemasiga yetib bormaydi va VAPPning paydo bo’lishi 95%ga pasayadi.
6) Hamshiralik parvarishi.
1. Vaksinalar ishlatilganda.
Sholga qarshi vaksinani diareyali bolalarga ishlatish diarea sababchisi bo’lgan enterovirusning interferision ta’siri oqibatida yetarli rivojlanish effektini bermaydi, shuning uchun vaksina diareyadan so’ng ishlatiladi. Vaksinani ishlatishdan oldin salomatlik holatini baholash o’tkazilishi kerak. Agar vaksina berilgandan so’ng qusish yuzaga kelsa, bunda takroran berish kerak. Onalarni choralar ko’rishga va vaksinatsiyadan so’ng kuzatishga o’rgatiladi, hamda g bola salomatligini holatini nazorat qilishi uchun va kerak bo’lganda choralar ko’rishi uchun vaksinani paydo qilishi mumkin bo’lgan nojo’ya tasirlari haqida ma’lumot beriladi.
2. Simptomsiz- innaparant shaklida , shuningdek sholning abortiv shaklida.
Simptomlarni engillashtirish va boshqa infeksiyalarni rivojlanishini oldini olishni ta’minlab berishga harakat qilinadi. Yuqori nafas yo’llari infeksiyalarining simptomlarida havo tomchi yo’li orqali o’tish bo’lishi mumkin, virusni ahlat bilan ajralishi bir oygacha davom etadi, shuning uchun bolani alohidalash va organizm ajralmalari bilan ishlashda ehtiyot bo’lish kerak. Sholning paralitik shakli ko’proq og’riq bilan kechadi, shuning uchun isitgichlar yordamida og’riqni yengillashtirishni ta’minlash kerak. Kontrakturalarni oldini olish uchun fiziologik to’g’ri holatni saqlash va tana holatini o’zgartirib turish o’tkaziladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
