O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
@ Ishlab chiqarish omillari narxining muvozanatlashuvi (factor price 
equalization theorem) (Xeksher-Olin-Samuelson teoremasi) — xalqaro savdo 
savdo olib boruvchi mamlakatlarda gomogen ishlab chiqarish omillarining 
mutlaq va nisbiy narxlarini muvozanatlashuviga olib keladi.
 
Nisbiy narxlarning muvozanatlashuvi teoremasining grafik talqini 1-rasmda 
ifodalangan.
 
2.2.5.-rasm. Ishlab chiqarish omillari narxining muvozanatlashuvi. 
Kapital 
narxi 
(r) 
orqali 
ifodalangan mehnat 
narxi (w), ya’ni 
mehnatning 
ishlab 
chiqarish 
omili 
sifatidagi 
nisbiy 
narxi 
(w/r) 
gorizontal. 
1-
tovarning 
2-tovar 
narxi 
orqali 
ifodalangan 
nisbiy 
narxi (R
1
/R
2
) esa 
vertikal o’qqa joylashtirilgan.
Mehnatning ishlab chiqarish omili sifatidagi nisbiy narxi O’zbekistonda OG, 
Yaponiyada esa OI ni, mos ravishda 1-tovarning nisbiy narxi O’zbekistonda OF, 
Yaponiyada esa OD ni tashkil etadi. Mamlakatlar o’rtasida savdo boshlanmasdan 
oldin O’zbekistonda A, Yaponiyada B nuqtada bozor muvozanatiga erishilgan. 
O’zaro savdodan avval (w/r) nisbat O’zbekistonda Yaponiyaga nisbatan kichiq 

---

bo’lgani uchun u mehnat sig’imli 1-tovarni, Yaponiya esa kapital sig’imli 2-tovarni 
ishlab chiqarish bo’yicha nisbiy ustunlikka ega.
Savdo boshlanganidan keyin O’zbekiston mehnat sig’imli 1-tovarga 
ixtisoslashgani bois bu mamlakatda mehnatga nisbiy talab oshib boradi, bu 
mehnatning nisbiy narxi (w/r)ning ortib borishiga, ushbu holat o’z navbatida 1-
tovarning nisbiy narxi (
P
1
/P
2
)ning ko’tarilishiga olib keladi. Yaponiya kapital 
sig’imli 2-tovarga ixtisoslashgani bois bu mamlakatda kapitalga nisbiy talab oshib 
borishi kapitalning nisbiy narxi (r/w)ning ortib borishiga yoki mehnatning nisbiy 
narxi (w/r)ning pasayishiga, bu esa o’z navbatida 2-tovarning nisbiy narxi 
(