O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Issiqlik ajralishi.
Saqlash jarayonida meva va sabzavotlarning nafas olishi sababli 
issiqlik ajralib chiqadi. Lekin, nafas olish jarayonida hosil bo’lgan issiqlik energiyasining 

---

29 
hammasi tashqariga chiqmaydi, balki bir qismi hujayralarda bo’ladigan reakstiyalarga sarf 
bo’lsa, bir qismi ATF ga kimyoviy bog’langan energiya tarzida to’planadi. Meva va 
sabzavotlarni saqlaganda ajralib chiqadigan issiqlik miqdorini nafas olish jarayonida chiqadigan 
SO
2 
miqdori orqali hisoblash mumkin. Meva va sabzavotlarning kislorodli nafas olish jarayonini 
quyidagi umumiy formula bilan ifodalash mumkin: 
S
6
N
12
O
6
+ 6O
2 
= 6SO
2
+ 6N
2
O + 674 kkal 
Meva va sabzavotlarning saqlash haroratini, nafas olish intensivligi, mahsulot vaznining 
umumiy kamayishini bilgan holda, ulardan qancha issiqlik ajralib chiqqanligini, yoinki nafas 
olishga qancha kislorod sarf bo’lganligini hisoblab topish mumkin bo’ladi. 
Haroratning o’zgarishi.
Yuqorida keltirilgan formuladan shu narsani anglash 
mumkinki, nafas olish jarayonida ajralib chiqqan issiqlik energiyasi ma’lum darajada 
mahsulotning haroratini ham ma’lum darajada o’zgartiradi. Shu sababli meva va sabzavotlarni 
sovutish yo’li bilan saqlaganda ana shu ajralib chiqadigan issiqlik energiyasini ham hisobga olish 
zarur bo’ladi. 
Meva va sabzavotlarni past haroratda (0
0
S ga yaqin) uzoq muddat saqlaganda hujayralar 
ichidagi metabolizm jarayonining intensivligi pasayadi,ularning etilib pishish jarayoni 
sekinlashadi, nafas olishga sarf bo’ladigan moddalar miqdori ham ancha kamayib, 
mikroorganizmlar faoliyati ham birmuncha to’xtaydi. Lekin, meva va sabzavotlarni 
sovutiladigan omborxonalarda saqlaganda haroratni muzlash darajasigacha pasaytirish tavsiya 
etilmaydi.