O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Tibbiy - 
geografik tadqiqotlar va ularga bo’lgan amaliy talab 
- 
extiyojlar hozirda tibbiyot geografiyasi oldiga quyidagi vazifalarni ko’yadi
: 

---


tabiiy sharoit (omillar) yoki ularning majmualarini 
aholi salomatligiga ta’sirini 
o’rganish;

kompleks tabiiy va ijtimoiy iqtisodiy omillarning inson kasalliklarini vujudga 
kelishi va tarqalishidagi rolini aniqlash; 

landshaftlar va alohida olingan davlatlarda inson 

kasalliklarini vujudga kelishi va tarqalishi qonuniyatlarini aniqlash; 

tibbiy - geografik ishlanmalarni amaliy tadbiqi masalalarini kuchaytirish. 
Tabiatda turli xil landshaft ko’rinishlari quruqlik va suvliklar, sahro va 
o’rmonlar , tog’ va tekistliklar mavjud bo’lib, ularning barchasida insonlar o’ziga 
xos faoliyat ko’rsatadilar. Har bir landshaft doirasida tashqi muhit omillarning u 
yoki bu turi inson jismiga ko’proq ta’sir ko’rsatadi. 
Abu Ali ibn Sino ham kasalliklarning kelib chiqishi sabablarini aniqlashda 
va davolashda tashqi sharoitning (iqlim, ob 
–
havo, turar-
joy, ovqatlanish) ta’siriga 
alohida e’tibor qaratgan edi. 
O’rta Osiyo hududida yashab ijod qilgan mashhur tabiblar, jumladan, Abu 
Bakir ar Roziy asarlarida kishilarda uchraydigan kasalliklarning aksariyat qismi 
uning yashash joyi bil
an bog’liqligi qayd etilgan. U hatto kasalxonalar qurilishida 
joyning iqlimi, joylashgan o’rni kabi jihatlarga e’tibor berish zarurligini 
ta’kidlagan. S
h
uningdek, tibbiyot ilmining asoschisi Gippokrat o’z asarlarida turli 
makon va manzillarda yashovchi kishilar salomatligini baholashda mazkur joyning 
iqlimi, suv va tuproq tarkibi, o’simlik va hayvonot dunyosi kata ahamiyat kasb 
etishini alohida izohlab o’tgan. Olimning ta’kidlashicha, inson umumiy tabiat 
olamining bir qismi bo’lib, uning tashqi tuzilishi va
ichki ruhiyatini shu tabiat 
shakillantiradi. Bu haqda Gippokrat shunday deb yozgan edi. «Odam jismining 
tabiatini tashqi muhit belgilaydi. Jamiyat esa o’z qonun qoidalari bilan odam 
tabiatini o’zgartirishi mumkin»
Sh
unga o’xshash fikrlar vatandoshimiz Abu
Rayhon Beruniy tomonidan 
ham ilgari surilgan. Uning yozishicha «Odamlar tuzulishlarining rangi, surati, 
tabiat va axloqi turlicha bo’lishi faqatgina nasablarning turlichaligidan emas, balki 
tuproq, suv, havo va yerning, kishilar yashaydigan joylarning turlichaligidan 
hamdir. » 
Inson salomatligi va ular orasida uchraydigan kasalliklar hududiy 
tafovvutlarga ega. XVIII asrda yashab ijod qilgan frantsuz olimi Montesk
ь
e 
o’zining «Qonunlar ruhi to’g’risida» nomli asarida «Iqlimning hukumronligi 
barcha kuchlardan ustunroqdir» degan shiorni olg’a surgan ekan. 
XIX asrning oxiri XX asrning boshlaridayoq tibbiyot mektiorologiyasi 
sohasida rus iqlimshunoslari A.I.Voeykov, A.P.Sokolov, A.A.Kaminskiy kabi 
olimlar tadqiqotlar olib borishgan. Ayniqsa, bu xususda tibbiyot geografiyasida 
iqlim bilan bog’liq masalalarni o’rganishda rus olimi A.S.Berg tomonidan ishlab 
chiqilgan, iqlimning sinflarga ajratilgan tavsifi muhim ahamiyatg
a ega bo’ldi. Olim 
tibbiy geografik jihatdan mamlakat iqlimini 12 tabaqaga ajratgan. U iqlim va ob 
–
havoni sinflarga ajratish orqali salomatlikning hududiy jihatlarini o’rganishga ham 
e’tibor bergan. Ob –
havoning iqliga nisbatan inson jismiga ta’sirini
sezilarli, ya’ni 
ob 
–
havoning tez 
–
tez o’zgarib turishi bilan inson jimida ma’lum ma’noda 

---

o’zgarishlar sodir bo’lib turadi, ayniqsa buni ba’zi a’zolarimiz juda tez seza oladi. 
Shuningdek ob 
–
havodagi ayrim jiddiy o’zgarishlarni ba’zi kasalliklarga (bod
, 
radikulit, revmatizm, qon bosimi xastaliklari) ga chalingan kishilar ancha oldinroq 
payqaydilar.
Joylarning rel’ef xususiyatlari ham inson salomatligini belgilovchi asosiy 
omillardan biridir. Baland tog’ mitnaqalarida o’z nomi “