O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Cucurbitaceae
) 
oilasiga yer sharining tropik va subtropik iqlimli mintaqasida o’sadigan 100 ta avlod 
va 1100 ga yaqin o’simlik turlari kiradi. Bular ichida eng ahamiyatlisi xo’raki tarvuz 
(
Citrullis edulus pang.),
qovun (
Cucumis melo L.),
qovoqning uchta turi, yirik 
mevali qovoq (
Cucurbita maxima L
.), qattiq po’stli qovoq (
Cucurbita pepo L
.) va 
muskat qovoq (
Cucurbita moschata L.)
hisoblanadi. 
Bu oilaga kam tarqalgan va katta ahamiyatga ega bo’lmagan quyidagi turlar 
ham kiradi: Lyuffa yoki qozonyuvgich, chayot (meksika bodringi), ilonsimon 
bodring, idish qovoq
. 
Tarvuz
– keng tarqalgan poliz ekinidir. Uning bir qancha turlari bo’lib, eng 
ahamiyatlisi xo’raki (
Citrullis edulus ‘ang.)
va xashaki tarvuzdir. Bundan tashqari, 
taxir mazali kolotsint – (
C. colocynthis
), gajjaksiz (
C.ecirrhosus
) va Nozena (
C. 
naudinianus
) yovvoyi turlari bo’lib, ular selektsiya maqsadlarida, issiqqa, 
qurg’oqchilikka va kasalliklarga chidamli navlar yaratishda foydalaniladi. 
O’zbekistonda ekiladigan tarvuz navlari O’rta Osiyo ekologo-geografik 
guruhiga mansub bo’lib, ular morfologik belgilari, biologik va xo’jalik xususiyatlari 
bilan bir-biridan farq qiladi. 
Qovun 
– poliz ekinlari ichida eng keng tarqalgan bo’lib, 
Cucumis
avlodiga 
mansub. Bu avlodga 40 ga yaqin tur kirib, ular ichida madaniylashgani ekiladigan 
qovun (
Cucumis melo L
.) va bodringdir (
Cucumis sativus L.).
A.I. Filov Cucumis 
melo qovun turini 7 ta ekologo-geografik guruhga yoki kenja turga bo’ladi: shundan 
madaniy qovunlar 3 ta – Yevropa O’rta Osiyo va kichik Osiyo qovunlari; yarim 
madaniy qovunlar 3 ta – ilonsimon, xitoy va hidli qovunlar va yovvoyi bitta kenja 
tur – begona o’t holida o’suvchi qovunlar. 
O’zbekistonda ekiladigan qovun navlari O’rta Osiyo kenja turiga mansub 
bo’lib, ular ham o’z navbatida 5 xilga bo’linadi. 

---

59 
1.
Handalaklar. 2. Yozgi eti yumshoq qovunlar.
3. 
Yozgi eti qattiq qovunlar. 
4. Kuzgi qovunlar. 5. Qishki qovunlar. 
Qovoq
ning – 
Cucurbita
avlodiga kiruvchi 27 turi bo’lib, shundan faqat 6 turi 
madaniylashgan, qolganlari esa yovvoiy holda uchraydi. 
O’zbekistonda ekiladigan qovoq navlari quyidagi uchta turga mansub: qattiq 
po’stli yoki oddiy qovoq – 
Cucurbita pepo
; yirik mevali – 
Cucurbita maxima
va 
muskat qovoq – 
Cucurbita moschata.

Qattiq po’stli qovoq turi 3 ta kenja turga bo’linadi: palak yoza-digan; palak 
yozmaydigan va mayda mevali. Yirik mevali qovoq turi 4 ta kenja turga bo’linadi: 
Yevropa-Osiyo, Janubiy Amerika, Xitoy va yovvoiy holda o’suvchi xillari. Muskat 
qovoq turi esa 6 ta kenja turga bo’linadi: Turkiston, Yapon, Hindiston, Meksika, 
Kolumbiya va Gvatemala qovoqlari.