O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti jismoniy madaniyat kaferdrasi «tasdiqlayman»

Harakatning 
yo’li 
(trayektoriyasi)
jismoniy 
mashq 
texnikasini 
o’zlashtirishda, uni texnikasini bajarishni namoyish qilishda muhim ahamiyatga 
ega. Amaliyotda tananing fazodagi holatini, harakatning traektoriyasi (yo’li)ga 
qarab tavsiflaymiz. Harakatni bajarishda uning ijrosi uchun lozim bo’lgan 
traektoriyaga erishilmasa, qo’yilgan maqsadga erishish qiyinlashadi. 
Mashqni bajarishda tana harakati yo’lining qanday shakldadigi, yo’nalishi va 
harakatning amplitudasini belgilay olsak, gavda (yoki uning qismlari) harakatining 
yo’lini aniqlaymiz. Inson organzmi anatomiyasining turlichaligi uni bir hil 
harakatni bajarishda xar bir individ uchun turlicha harakat yo’lini tanlashni taqazo 
qiladi. 
Harakatning shakliga qarab, ularning to’g’ri chiziq bo’ylab bo’lishi 
mumkinligi aniqlandi. Kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, individning harakati hech 
qachon to’g’ri chiziq bo’ylab emas, balki oddiy harakatlar ham qator muskullar 
guruhining turli ko’rinishdagi aylanma harakatlaridan iborat. Ularning organizmi 
energiya sarflashi uchun samarali tomoni yuqori bo’lib, tananing ayrim qisimlari, 
ma’lum bo’laklardagi harakatlar uchun katta kuch sarflashlar bilan bajariladigan 
harakatlarni oson bajarish imkoniyatini yaratadi. Masalan, bokschi zarbasi uchun 
yelka muskullarining ma’lum qismigina turlicha harakat qilsa bas, lozim bo’lgan 
kuchga ega bo’lgan zarba hosil bo’ladi. 
Harakatning yo’nalishi.
Mashqning effektivligi shunda ko’zga tashlanadiki, 
agar, bajarilishi lozim bo’lgan harakat uchun kerak bo’lgan harakat yo’nalishini 
mushaklar yuzaga keltira olsa, mashq texnikasi aniq, ravon bajarilishiga guvoh 
bo’lamiz. 
Masalan, qo’llarni tirsakdan ko’krak oldiga kaftlarni pastga qilib bukkan 
holda “rivok” larning bajarilishi ko’krak muskullarini taranglatadi va bo’shatadi. 
Agar shu harakatni tirsakni bir oz pastga tushirgan xolda bajarsak, mashq o’z 
ahamiyatini yo’qotadi. Chunki biz ishlatishimiz lozim bo’lgan mushaklar guruhi 
ijroda ishtirok etmaydi, ishlamaydi. 
Basketbol to’pini “korzina” (savat)ga tushirish uchun uning yo’nalishini olti 
gradus (daraja)dan to’rt gradus (daraja)gacha o’zgartirish uni korzinaga tushish 
imkoniyatini yo’qqa chiqarishi mumkin. 
Amaliyotda harakatning yo’nalishi tananing satxiga yoki biror mo’ljaliga 
qarab belgilanadi. Qo’lni oldinga ko’tarishda biz gavdaga nisbatan uning holatiga 
qarab harakat yo’nalishini belgilaymiz. Yadroni ma’lum balandlikka o’rnatilgan 
“planka” - chegara tarzidagi mo’ljal ustidan oshirib irg’itishda, bizga planka muljal 
bo’lib xizmat qiladi. 
Inson tanasi pastga-yuqoriga, oldinga, orqaga, o’nga, chapga tomon 
yo’nalishlarda harakatlanadi.