O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti jismoniy madaniyat kaferdrasi «tasdiqlayman»

Harakatning kuchi
deb - amaliyotda tananing harakatdagi qismini biror 
tashqi ob’ektga jismoniy ta’siri qabul qilingan. Bu atamadan balandlikka sakrashda 
depsinish kuchi, sambo va kilichbozlikda raqibning qarshi bosimi (jismoniy mashq 
dinamikasi) tushuniladi. 
Amaliyotda harkatning bir necha parametrlarini kompleksli ifodalovchi, 
umumlashtiruvchi sifatlarga ega bo’lgan harakatlardan ham foydalaniladi, ular: 
a) 
to’g’ri harakatlar - yo’nalishi, amplitudasi tezligi va boshqalari harakat 
vazifasini hal qilishga mos keladi; 
b) 
noto’g’ri harakatlar, ya’ni qisman bo’lsa-da, qo’yilgan harakat 
vazifasiga muvofiq bo’lmagan harakatlar; 
v) tejamli harakatlar, harakatni bajarishdan ko’zlangan maqsadga minimal 
darajada zarur bo’ladigan harakatlar; 
g) tejamsiz harakatlar - ortiqcha, kerak bo’lmagan muskul zo’rikishi orqali 
bajariladigan harakatlar; 
d) 
jadallik bilan bajariladigan harakatlar; 
e) 
kuchni yaqqol namoyon bo’lishini talab etadigan harakatlar: 
j) 
sust harakatlar sifati jihatidan ayrim harakatlarni so’z bilan ifodalab 
bo’lmaydi, ularni biror jonzot harakatiga qiyoslab tushuntiriladi. 
Xulosa qilib shuni aytish lozimki harakatlarning mazmuni, shakli, fazodagi 
holati, yo’li, yo’nalishi, amplitudasi, tezligi, uzunligi (davom etishi), tempi, ritmi, 
kuchi va boshqalarga oid bilimlar jismoniy madaniyat mutaxassisining jismoniy 
madaniyat nazariyasining nazariy bilimlarining jismoniy tarbiya vositalariga oid 
qismi xisoblanadi. Ularni mukammal egallagan mutaxassis jismoniy madaniyat 
ta’limi jarayonini tashkillash, o’tkazishda samarali faoliyat ko’rsatadi. 

---

128 
6. Jismoniy mashqlarning klassifikatsiyasi (tasniflanishi)
 
Jismoniy mashqlar haqidagi nazariy bilimlarga ega bo’lishni bo’lajak 
mutaxassis kasbiy tayyorgarligidagi ahamiyatiga to’xtaldik. Ta’lim-tarbiya 
jarayonida har bir mashqdan o’z o’rnida foydalanish, ishlatish uchun ularning 
klassifikatsiyasi haqidagi bilimlar ham muhim. Individning jinsi, yoshi, jismoniy 
tayyorgarligining darajasiga qarab, shug’ullanish uchun mashq tanlash va ulardan 
maqsadli foydalanishda turlicha tasnifdagi mashqlarning ta’sir doirasini 
turlichaligini xisobga olish lozim bo’ladi.