O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakultet

2-jadval. Turli materiallarning sun’iy tosh bilan qiyosiy solishtirma jadvali. 
1.4.Turli xil mineral va organik to’ldiruvchilar 
To’ldiruvchi bu o’zi to’ldirayotgan poliefirda erimaydigan, kompozitsion material 
hajmini, texnik va optik xususiyatlarini oshirishda ishlatiladigan mayda 
bo’laklardir. Poliefir kompozitsiyalarda ishlatiladigan to’ldiruvchilar, asosan, 
anorganik kukunsimon moddalar bo’lib, ular ko’pincha och ranglarda bo’ladi. 
Material 
Afzalliklari 
Kamchiliklar 
Tabiiy marmartosh 
Mustahkamlik, uzoq 
foydalanish mumkin 
yorqin ifodalangan 
tekstura 
Sinuvchanlik,, G’ovaklik(tez 
ifloslanadi),kuchli kislotalar ta’siriga 
uchraydi, qayta tiklashga yaramaydi, 
birxillik kamligi uchun har xil 
teksturadan foydalanishga to’g’ri keladi, 
ishlov berishda o’zining chegaralariga 
ega. 
Kafel 
Turli shakllarga ega, 
issiqbardosh. 
Mo’rt, qayta tiklab bo’lmaydi, tekis 
yuzali emas. 
Laminat 
Universallik, tozalash 
yengilligi. 
Mehanik ta’sirlarga chidamsiz, parash, 
mo’rt 
Daraxt 
Yaxshi ifodalangan 
tekstura, ekologik toza. 
Mehanik ta’sirotlarga va namga 
chidamsiz 
Emal qoplama 
Rang qamrovi keng, 
namlikka bardoshli. 
Mo’rtlik, siniq va darzlar hosil qilishga 
moyillik. 
Sun’iy tosh
Yuqorida sanab o’tilgan hamma afzalliklarga ega, 
yuqoridagi kamchiliklardan esa holi.

---

21 
Shuningdek, bog’lovchiga nisbatan inert bo’ladi va 
rang ko’rsatkichi oq pigmentlardan ancha past
bo’ladi. 
Ular quyidagi maqsadlarda kompozitsiyon 
materiallarga qo’shib ishlatiladi: 

Mustahkamlik berish(“qovurg’a” hosil qilish); 

Kompozitsiyon materialning mehanik xususiyatlarini yaxshilash(kuchlanish 
va egilishga chidamlilik, adgezionlik); 

Kompozitsiyon material yaltiroqligini boshqarish; 

Kompozitsiyon material tan narxini tushirish;[36,43] 
Poliefir kompozitsiyalarda sodir bo’lishi mumkin bo’lgan darz ketish va sinish 
xavfi tolasimon yoki plastinkasimon to’ldiruvchilar ishlatilganda ancha kamayadi. 
To’ldiruvchining shakli va katta-kichikligi ham kompoziysion aralashmaning 
reologik xossalariga ta’sir etadi. Xuddi pigmentlarga o’xshab, to’ldiruvchining 
kuchli izometrik zarrachalari elektrostatik ta’sir tufayli tiksotrop strukturalarni 
xosil qiladi[10,11].
Sun’iy tosh olishda ,asosan, bo’r, dolomit, kaolin, qum, maydalangan 
marmar bo’laklarini eng arzon, keng tarqalgan va qulay to’ldiruvchi sifatida 
ishlatiladi. Shuningdek, sun’iy tosh xossalarini turli darajada o’zgartirish va 
qo’shimcha xossalar berish uchun bir necha xil mineral to’ldiruvchilardan ham 
foydalaniladi.