O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi valeologiya asoslari

OIV (VICH) — INFEKTSIYASINING PROFILAKTIKASI
Profilaktika masalasi juda murakkab va og’ir bo’lib, u psixologik, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, madaniy, ma’rifiy va boshqa ko’pgina qiyinchiliklarni o’z ichiga oladi. Lekin, shularga qaramay, VICh infektsiya va OITSning dunyo bo’ylab ko’payshini va tarqapishini oldini oluvchi eng muhim xamda asosiy yo’nalishlarni to’xtovsiz davom ettirish darkor. Masalan:
1. Xorijiy mamlakatlardan uzoq muddatga kelgan shaxslarni VICh-infektsiyaga tekshirish.
2. Chet elda bir oydan ortiq bo’lgan, komandirovkaga borgan shaxslarni VICh-infektsiyaga tekshirish.
3. Ayrim xatarli shaxslar va guruhlarda diagnostik maqsadda VICh-infektsiyaga tekshiruvlar o’tkazish.
4. Tibbiyot xodimlarining VICh-infektsiya bilan zararlanishlar hamda ular orqali tarqalishining oldini olish.
5. Aholiga VICh-infektsiyaning yuqish yo’llarini tushuntirish.
6. VICh-infektsiyaning qanday yo’llar bilan kirmasligini tushuntirish.
7. O’quv yurtlari va muassasalarda ishonch xonalarini tashkil qilish.
8. Seksual sohada yoshlarni tarbiyalash.
9. Tasodifiy jinsiy aloqada bo’lganda extiyot choralariga amal qilishlik. Prezervativdan foydalanish va boshqa eqtiyot choralariga rioya qilish.
10. Giyoxvandlar (bangilar) orasida narkotik moddalarni o’zboshimchalik bilan vena tomirlar orqali qabul qilishning zararli oqibatlarini tushuntirish.
11. Tibbiyot xodimlari igna orqali jaroxatlanganda o’zida VICh-infektsiya (virus) tutuvchi qon tomchilari yoki organizm suyuqligidan, hamda shilliq pardaga tushganda (agarda zararlangan bo’lsa) ham yuqishi mumkinligini ham nazarda tutish.
12. Shpritslardan foydalanganda ularni yaxshilab sterilizatsiya qilish (kamida 45 daqiqa qaynatish shart) yoki eng muhimi, bir martalik (odnorazoviy) shpritslardan foydalanish.
13. Sanitariya va ozodalik ishlariga to’liq rioya qilish.
14. Aseptika-antiseptika va dezikfektsiya ishlarini to’laqonli bajarish. Antiseptik-dezinfektant vositalardan samarali foydalanish.
15. Qon va qon preparatlarini VICh-infektsiya bor-yo’qligini tekshirish.
16. Donorlarda VICh-infektsiya bor-yo’qligini aniqlash.
17. Ona va bola muammosida ehtiyotkorlikning yuqori darajada bo’lishligi, ya’ni homiladorlikda, tug’ish jarayonida, bolani emizish va boshqa holatlarda VICh-infektsiyasi bo’lmasligi.
18. Donorlik a’zolari (organlari) va to’qimalar orqali: sperma, buyrak, teri, soch, suyak ko’migi, ko’z shoxpardasi, yurak qopqalari, pay va boshqalar orqali VICh-infektsiyaning yuqishi mumkinligini doimo nazarda tutish.
19. Muolaja postlarini aloxdtsa aptechkalar bilan ta’minlash.
20. Maxsus (spetsifik) profilaktik-immun tizimga ta’sir etishdagi ilmiy ishlarni (vaktsina va boshqalarni ishlab chiqish) to’xtovsiz rivojlantirish.
21. Va eng muhimi, keng xalh ommasi orasida ma’naviyat, ma’rifat va madaniyat ishlarini samarali targ’ib-tashviqot qilish va boshqalar.
Eslatib o’tamizki, ba’zan talabalar-o’quvchilar «SPIDva SPID kasalligi bir xil narsami»deb savol berishadi. Javob: VICh-virus – bukasal keltirib chiqaruvchi nihoyatda mayda mikroorganizm.
SPID – bu kasallik o’ziga xos klinik belgilarga ega. Ammo ular bir-biri bilan chambar-chas bog’langan. Virus yuqmasakasallik kelib chiqmaydi. Kasallik esa natijada o’lim bilan tugaydi. Hozircha davosi topilmagan.