|
Odamlarda olib borilgan tajriba
Olimlardan E.A.Sherbakov o’zida sinab ko’rgan. Olim aslida chekuvchi bo’lmagan. Sinash uchun u bir necha sigaretani ketma-ket chekaboshlagan. Oqibatda u avvalo tamakining yoqimsiz hidi va tutunning kayfini buzganligi, ko’zi yoshlanganligi, tutun ta’sirida qisqa-qisqa yo’talganligi, boshi aylanganligi, ko’ngli behuzur bo’lganligi, yuragida o’zgarish bo’lganligi va boshqa salbiy yoqimsiz holatlarga duch kelganligini sezgan va ular haqida ma’lumotlar yozgan.
Olamga mashxur yozuvchi L.N.Tolstoy o’zining «Yoshlik» degan hikoya asarida tamakining ta’sirini quyidagicha tariflaydi: «Nazarimda papiros chekib mazza qilayotgandek bo’ldim. Ammo og’zimda achimsiq maza, nafasimda esa noqulaylik sezdim. So’ngra bemalol cheka boshladim.
Uyni ham vaqt o’tishi bilan tamaki tutuni bosib ketdi, papiros chekayotgan naychada ham anchagina o’zgarishlar bo’ldi.
Oynaga qarasam rangim oppoq do’ka ro’molga o’xshab ko’rindi. Devonga yiqilib tushishimga ozgina qoldi. Ko’nglim aynib qusish darajasiga ham bordim. Go’yoki o’layotgandek bo’ldim va qo’rquvdan biror kishini yordamga chaqirmoqchi, doktor chaqirishlikni iltimos qilishni o’yladim. Lekin, biroz sabr qilishga to’g’ri keldi. Yaxshiki, ushbu holat ko’pga cho’zilmadi.
Boshimdagi og’riq yana kuchaygandek bo’ldi, bo’shashishlik, holdan toydirdi va shu tariqa uzoq muddat divanda yotdim…» Mana sizga tamaki chekishning natijasi. Yuqoridagi kabi misollarni ko’plab keltirish mumkin. Bunday va shunga o’xshash birinchi bor chekkan, endigina chekishni boshlagan kishilarda ko’p hollarda uchraydi. Buni tamakidan o’tkir zaharlanishning belgilari deb tushuniladi. Keyinchalik esa kishi tamakini surunkalik chekish oqibatida avvalo unga o’rganib qoladi va endi o’ziga xos turli xil organizmda bo’ladigan, davolash qiyin bo’lgan, o’zgarishlar hisobiga surunkali zaharlanish belgilari paydo bo’laboshlaydi.
Tamakining bola organizmiga salbiy ta’siri
Ma’lumki, bola qanchalik yosh bo’lsa, o’zining anatomik va ayniqsa fiziologik hamda nozikligiga qarab kattalar organizmidan shunchalik farq qiladi. Shunga ko’ra tamaki katta kishilarga nisbatan yoshlarga yanada kuchliroq salbiy ta’sirlarini ko’rsatadi. Chunki ësh organizm hali uncha takomiliga etmagan va zaxarli moddalarga juda kuchli sezgir bo’ladi.
Homilador ayol chekadigan bo’lsa, tug’iladigan bolaga tuzalib bo’lmas darajada zarar etadi. Adabiyotlardan ma’lumki, turli mamlakatlarda olib borilgan ilmiy-tadqiqotlar homiladorlik davrida chekkan ayollardan tug’ilgan bolalar vaznining chekmaydigan onalar tuqqan bolallar vazniga qaraganda ko’proq va o’rta hisobda muddatidan ilgari tug’ib qo’yishning 2-3 marta ko’p uchrashi aniqlangan. Agar ona chekmaganida o’lik tug’ilgan har beshta boladan bittasini tirik qolishi mumkinligi hisob-kitoblardan ma’lum bo’lgan. Xonada chekilgan bo’lsa, bunday xonada yosh bolalar yotsa uyqusi me’yorida bo’lmaydi, buziladi, ishtahasi yomon bo’ladi, tez-tez ichi buzilib turadi.
Bola chekishni boshlagan bo’lsa, ayniqsa, o’smirlik davrida kam qonlikka duchor bo’ladi, jizzaki bo’lib qoladi, maktabda darslarni yaxshi o’zlashtirmaydi, sportda orqada qoladi, tez-tez kasalliklarga duchor bo’ladigan holatga o’tib qoladi.
Bolalalarning ish qobiliyatiga ta’makini ta’siri tekshirib ko’rilganda ma’lum bo’lganki, agar chekmaydigan o’quvchilarni ish qobiliyatini 100 foiz deb olinsa, bu ko’rsatgich kam chekadiganlarda 92% ko’p chekadiganlarda esa 77% tashkil qiladi. Chekadigan o’quvchilar o’rtasida bir sinfda ikki yil qoladiganlar ancha ko’p bo’lgan.
Shularni qayd etish kerakki, bolalar odatda berkitib shoshib-pishib chekadilar. Bunda tutunni tez tortishda xaroratining oshishi tezlashgani tufayli tamaki tez yonib, tamaki ichida yana boshqa zararli moddalar sintezlanib (rak keltirib chiqaruvchi benzpirenlar) tutun orqali nafas yo’llariga, o’pkaga kiradi.
O’smirlar odatda papiro’sni oxirigacha chekadilar, ko’pincha qolgan papiro’sni chekadilar, natijada papiro’sni ana shu qismi hammadan ham zararli hisoblanib, uning organizmga salbiy ta’siri yanada kuchayadi.
Bolalar odatda ovqatlanish uchun ajratilgan pulga papiro’s olib chekadilar va shuningdek ular papiro’sni bir-birlariga uzatadilar. Natijada gigiena qoidalari buzilib, bir-birlariga uzatadilar va ayrim yuqumli kasalliklarni tarqalishiga sababchi bo’ladilar. Chekib tashlangan papiro’sni olib chekish yanada katta havf tug’diradi.
Xulosa qilib aytganda, bolalarni chekishga o’rganishlari eng yaramas odatlardan va zaharli holatlardan hisoblanib, inson umrining qisqarishiga sabab bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
