O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Yod profilaktikasi
- qalqonsimon bezni radioyod ta’siridan muhofaza 

---

126
qilishga qaratilgan muhim tadbir.
Radiatsiyaviy avariya sodir bo‘lganida katta miqdorda radioyod atrof muhitga 
chiqadi. Radioyoddan muhofaza qilish uchun turg‘un yod preparati qabul qilinadi. 
Yod radioizotipining atrof muhitga bir martalik chiqishida yod profilaktikasi 
10 kun davomida o‘tkaziladi. Radioizotop uzoq muddat organizmga tushganda shu 
muddat davomida va radionuklidning atrof muhitga oxirgi chiqishidan keyingi 10 
kun davomida yod preparati qabul qilinadi. 
2 - o’quv savoli: Radiatsiyaviy avariya sodir bo‘lganda xavfsizlikni ta’minlash 
prinsiplari. 
Radiatsiyaviy xavfsizlikni ta’minlashning asosiy prinsiplari quyidagilardan 
iborat: 
normalashtirish prinsipi
— ionlashtiruvchi nurlanish barcha manbalaridan 
fuqarolarning nurlanish olishi individual dozasini yo‘l qo‘yiladigan, ular 
sog‘lig‘iga xavfsiz bo‘lgan darajadan oshirmaslik; 
asoslash prinsipi
— inson va jamiyat uchun keltiradigan foydasi agar (tabiiy 
radiatsiyaviy fonga qo‘shimcha ravishda) etkazishi ehtimol tutilayotgan xavfdan 
ortiq bo‘lmasa, ionlashtiruvchi nurlanish manbalaridan foydalanishga oid 
faoliyatning barcha turlarini taqiqlash; 
minimallashtirish prinsipi
— ionlashtiruvchi nurlanishning har qanday 
manbaidan foydalanilganda nurlanish olishning individual dozalarini fuqarolar 
sog‘lig‘iga xavfsiz bo‘lgan chegarada va nurlanish olayotgan shaxslar sonini 
mumkin qadar oz darajada bo‘lishini saqlab turish.
 
Ma’lumki, o‘zidan nur tarqatish va odam organizmida «nurlanish» deb 
nomlangan kasallikni vujudga keltirishi mumkin bo‘lgan radiatsion materiallar 
xalq xo‘jaligining bir qator sohalarida turli maqsadlar uchun ishlatilinib 
kelinmoqda. Bularni saqlash, to‘g‘ri ishlata bilish va tashlab yuborish, qayta 
ishlash jarayonlarida texnika xavfsizligiga rioya etilmasa, og‘ir oqibatlarga atrof-
muhitning radioaktiv ifloslanishiga, odamning, mavjudodlarning halok bo‘lishi va 
o‘simliklarning yaroqsiz holga kelishiga olib keladi.