O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

IV. RADIATSIYAVIY AVARIYA SODIR BO‘LGANDA 
RADIATSIYAVIY XAVFSIZLIKNI TA’MINLASH 
23-modda. Fuqarolar va atrof muhitni radiatsiyaviy avariyalardan 
muhofaza qilish 
Radiatsiyaviy avariyalar yuzaga kelishi ehtimoli mavjud tashkilotlar 
quyidagilarga ega bo‘lishi shart: 
potensial radiatsiyaviy avariya vaziyatlarining (ular oqibatlari taxmini 
hamda radiatsiyaviy holati taxmini ko‘rsatilgan) ro‘yxatiga; 
radiatsiyaviy avariya yuzaga kelganda qarorlar qabul qilish mezonlariga; 
fuqarolar va atrof muhitni radiatsiyaviy avariya va uning oqibatlaridan 
muhofaza qilish tadbirlarining mahalliy davlat hokimiyati organlari, radiatsiyaviy 
xavfsizlikni ta’minlash sohasida tartibga solishni amalga oshiruvchi davlat 
organlari bilan kelishilgan rejasiga; 
radiatsiyaviy avariyadan xabardor qilish va radiatsiyaviy avariya 
oqibatlarining tugatilishini ta’minlash vositalariga; 
radiatsiyadan zararlanishning oldini olish tibbiy vositalari va radiatsiyaviy 
avariyada jabrlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish vositalariga; 
xodimlar (personal) jumlasidan tuziladigan avariya-qutqaruv bo‘linmalariga. 
2-o’quv savoli: Radiatsiyaviy avariya sodir bo‘lganda aholini 
muhofazalash metodlari. 
Ionlashtiruvchi nurlanish manbalari bilan ishlashda muhofaza 
metodlari. 
Ionlashuvchi nurlanish manbalarini bilan ishlashda radiatsion nurlanish 
xavfliligini baholashda 
ochiq, yopiq 
va
 aralash
turlarga bo‘lib baholanadi. 
Yopiq manbalar
tashqi muxitdan to‘liq ajratilgan bo‘ladi. Bular insonga 
faqat tashqaridan ta’sir etishi mumkin. 
Ochiq manba
deb shunday agregat 
holatidagi va qobiqdagi radioaktiv moddalar bo‘lib, atrofga tarqalishi va organizm 
ichiga tushishi mumkin bo‘lgan holat tushuniladi. 
Aralashga
neytron nurlanish 

---

116
yopiq manbalari kirib, u neytronlar bilan tashqi nurlanish orqali odam organizmiga 
tushadi va kutilmagan radioaktivlikni hosil qiladi. 
Yopiq manbalar bilan ishlashda tashqi nurlanishdan himoyalanish talab 
etiladi. Ochiq radioaktiv moddalar bilan ishlashda tashqi nurlanishdangina 
himoyalanmay shu bilan birgalikda radioaktiv moddalarni organizmga tushishidan 
ham himoyalanish talab etiladi. Shuning uchun ishlab chiqarishda ochiq va yopiq 
ionlashuvchi nurlanishlar bilan ishlash uchun xavfsizlik alohida xavfsizlik talablari 
ishlab chiqilgan.