O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Yopiq manbalar bilan ishlash himoya tadbirlari
ionlashuvchi nurlanishning 
tarqalishi va moddalar bilan o‘zaro ta’siri qonuniyatini o‘rganishga asoslangan: 
-tashqi nurlanish dozasi uning jadalligiga va ta’sir etishiga proporsional; 
-nuqtaviy nurlanish jadalligi vaqt birligi ichida hosil bo‘ladigan kvantlar yoki 
zarrachalarga proporsional va masofa kvadratiga teskari proporsional; 
-nurlanish jadalligini to‘siqlar yordamida kamaytirish mumkin. 
Ko‘rsatilgan qonuniyatlardan radiatsion xavfsizlikni ta’minlash 
metodlari kelib chiqadi:
manbalar quvvatini eng kam miqdorgacha kamaytirish 
(miqdoriy himoya); manbalar bilan ishlash davomiyligini qisqartirish (vaqtiy 
himoya); manba bilan ishlash joyi masofasini uzaytirish (masofaviy himoya) va 
manbani materiallar bilan ekranlashtirish (ekranli himoya). 
Miqdoriy himoyada
radioaktiv moddalar miqdorini minimal darajaga tushirib 
ishlash ko‘zda tutiladi, ammo amaliyotda bunga texnologik jarayonlar har doim 
ham imkoniyat beravermaydi. Shuning uchun miqdoriy himoyani qo‘llash ma’lum 
darajada cheklangandir. 
Vaqtiy himoyada
manba bilan ishlash vaqtini qisqartiriladi, bu xodimning 
nurlanish dozasini kamayishiga olib keladi. Bu prinsip xodimni ishlashida ko‘proq 
qo‘llaniladi. 
Masofaviy himoya
bu etarlicha oddiy va ishonchli metod hisoblanadi. 
Ma’lumki nurlanishning tarqalishi masofa ko‘payishi bilan kamayib boradi, 
energiya quvvati pasayadi. Xodimning nurlanish dozasini kamayishiga asos 
bo‘ladi. 

---

117
Ekranli himoya
nurlanishdan himoyalanishning ancha samarali usuli 
hisoblanadi. Ionlashuvchi nurlanishning turiga bog‘liq holda ekran sifatida 
foydalaniladigan material qalinligi va o‘lchamlari aniqlanadi.