O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Mavzu: Kadmiyni aniqlash 
Kadmiyni aniqlash uchun bu modda yukori zaxarlikka ega bo’lganligi uchun uni xul 
xolatda kullaniladi. So’ngra atom absorbstiya spektroskop orkali xavo astetilen alangasida 
yukori razryadli gaz lampa yordamida aniqlanadi. Uslubning aniqligi rezonans liniyasi 
buyicha 288.8 nm ni tashkil etadi. Bu 0.001 mkg/sm
3
kadmiy bor deganidir. Bu uslublar 
ichida eng ta’sirchani xul fotometrik uslubdir. Xul ozoleniyadan keyin tekshirilayotgan 
namuna pH 2 gacha kilinadi va 1 gacha porstiya ditizon eritmasi bilan 0.02 % li aralashtirib 
eritmaning rangi yo’qolguncha olib boriladi. Shundan keyin eritmaning organiq qatlamini 
quyib olinadi. unga 20 % li tartrat quyiladi, 0.5sm
3
li yoki 1 % li dimetil glioksinning 
etanoldagi eritmasi va ammiak neytral eritmasi quyiladi, 1 dakikadan keyin 1 sm
3
20 % li 
gidroksil amin eritmasi solinadi. Unga 40 % li natriy ishkor eritmasi solinadi. Natriy 
ishkorning xajmi o’rganilayotgan namuna xajmini 5 % dan kam bo’lmasligi, keyin kadmiy bir 
necha porstiya ditizonning SS1
4
eritmasi bilan ekstrakstiya kilinadi. Ekstraktlar 0.5 % li natriy 

---

202 
ishkor bilan yuviladi, orkasidan distillangan suv bilan chayiladi. Pushti eritmani ulchov 
kolbasiga solib, 50 sm
3
li belgigacha erituvchi bilan tuldirilib, fotometrlanadi. Tulkin uzunligi 
=
520 nm yashil filtr bilan kadmiyning koldik miqdorini kalibrlovchi grafik tugri keladi. 
Oziq-ovqat mahsulotlarini kadmiyni aniqlashda polyarografik uslubdan foydalanib, bunda 
kadmiy o’rganilayotgan namuna tugridan-tugri polyarograf orkali 0.6-1Vt kuvvatda 
aniqlanadi. Tok beruvchi elektrolit sifatida fosfat kislotani yoki distillangan suv xolida xlorid 
kislotaning aralashmasidan foydalaniladi. 0.7 mol/sm
3
fosfat kislotaning nisbati 3:2:5 bo’lishi 
kerak.
Kerakli jixozlar:
Fosfat kislota, pereks, FEK, natriy gidroksid eritmasi, 0.5 % li ditizon 
eritmasi.
Ishning uslubi:
Reakstiyada kadmiy ionlari ditizon eritmasida pushti rangli ditizonid 
kadmiy xosil kiladi. U esa SS1
4
da yomon, xloroformda yaxshi eriydi. Ditizonit kadmiy 
kuchli ishkoriy sharoitda kadmiyni qo’rg’oshindan va kalaydan bemalol ajratib olish 
imkoniyatini beradi.