O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Marosim va bayramlar: 
a) dindorlarni hamkorlik ruhida tarbiyalaydi; b) dindorlar orasida tartib-
intizomni mustahkamlaydi; v) dindorlarning vaqti, moddiy harakat-larini talab 
qiladi; g) dindorlar iymon va e‘tiqodini kuchaytiradi; d) ular milliy va baynalminal 
madaniyatning bir qismiga aylanib, umuminsoniy qadriyatlarni kuchaytiradi. Bu 
xususiyatlarning barchasi xristianlik marosim va bayramlarida ham to‘la amal 
qiladi. 
Xristianlik marosimlari asrlar mobaynida asta-sekin shakllanib borgan, ular 
quyidagilardir: cho‘qintirish, prichashchenie (non va vino iste‘mol qilish), 
miropomazanie (cherkovlarda chaqaloqni cho‘qintirgandan keyin xushbo‘y moy 
surkash), elosvyashchenie (soborga olib kelish), nikoh (gulcham-bar kiydirish, 
nikoh uzugi taqish kabilar), tavba qilish (gunohlariga pushaymon bo‘lish), 
ruhoniylikka qabul qilish, Pasxa, rojdestvo Xristovo, troitsa bayramlari. Xristianlik 
marosimlarini tainstvolar deb ataladi. Bu marosim va bayramlar barcha xristian 
yo‘nalishlarida mavjud, faqat ularni shakli va vaqti turlicha xolos. 
Cho‘qintirish marosimi xristian dinining eng muhim va asosiy marosimidir. 
Bu marosim cherkovda o‘tkaziladi. Marosiming asosiy mohiyati tug‘ma gunohdan 

---

58 
bolani xalos qilish, uni xristianlikka dohil qilish, unga xristiancha ism qo‘yish, uni 
cherkov qavmiga, ya‘ni aholi ro‘yxatiga yozib qo‘yishdir.
Marosim o‘tkazish uchun yangi tug‘ilgan bolani cherkovga olib kelishadi. Bu 
erda ruhoniy uning yuziga qarata uch marta kuf-suflaydi, dajjollarga qarshi afsun 
o‘qiydi. Shaytondan yuz o‘girishga, uni puflashga va unga tuflatishga chaqiradi. 
Bu ishlarning hammasini chaqaloq nomidan cho‘qintirayotgan erkak yoki ayol, 
ya‘ni chaqaloqni «cho‘qintirayotgan otasi yoki onasi» bajo keltiradi. Shundan 
keyin pop chaqaloqni uch marta suvga botirib oladi, chaqaloqqa zaytun yog‘i 
surtaydi, uning boshidan bir tutam sochini kesadi va bolaga ism qo‘yib beradi. 
Rivoyatga ko‘ra Iso payg‘ambarni Iordan daryosida avliyo Ioann Cho‘qintiruvchi 
cho‘qintirgan. 
Cho‘qintirish marosimi qadimgi Hindiston, Rim, Misr, Kichik osiyo va 
boshqa davlatlar hududlarida yashagan xalqlar orasida ham mavjud bo‘lgan. 
Xristianlikda cho‘qintirish marosimi yangi eraning 1-asri oxirlarida paydo bo‘lgan. 
Bi-rinchi xristian jahon soborining (4-asr) qaroriga muvo-fiq, bu marosim har bir 
xristian uchun majburiy deb topilgan va ―e‘tiqod simvoli‖ga kiritilgan. Shu 
vaqtdan boshlab ―cho‘qin-tirilgan‖ so‘zi ―xristian‖ degan so‘z bilan teng ma‘no 
kasb etgan. Xristianlar boshqa dindagi hamma kishilarni ―cho‘qin-maganlar‖ deb 
atay boshlaganlar. 
Nikoh marosimi ham cherkovda o‘tkaziladi. Bu marosim oila qurish 
marosimidir. Cherkovda o‘tkazilgan nikoh xristian oilasining qonuniy asosi 
hisoblanadi. Nikoh paytida pop kelin-kuyovga oq fotiha beradi, ularni qo‘sha 
qarib, uvali-juvali bo‘lishini xudodan tilaydi, kelin-kuyovga shohona jig‘a taqadi, 
ularga yonib turgan shamni ushlab turishni buyuradi. Ularning yuzlariga krest 
bilan soya soladi, isiriq-buxur tutatadi (yoki isiriqqa o‘xshash xushbo‘y hid tutuni 
soladi). Kelin bilan kuyov bir-birlarining barmoq-lariga nikoh uzugi taqishadi, pop 
ularni bir-biriga vafodor, g‘amxo‘r, ittifoq bo‘lib yashab, turmush kechirishga 
da‘vat qiladi. Oilani buzish, ajralish ham cherkov ruxsati bilangina bo‘ladi.
Tavba qilish marosimi ham cherkovda bo‘ladi. Tavba qilishda gunoh qilib 
qo‘ygan har bir xristian o‘z gunohidan pushaymon bo‘ladi. U gunohini kechirishni 

---

59 
xudodan so‘rab berishni popdan iltimos qiladi. Tavba qiladigan shaxs popga hech 
bir guvohsiz, u bilan yuzma-yuz, tiz cho‘kkan ho lda o‘zining hamma gunohlarini 
batafsil so‘zlab beradi.
Prichashchenie marosimi xristian dinining asosiy marosimlaridan biri 
hisoblanadi. Bu marosimni go‘yoki Isoning o‘zi tayin qilgan emish. 
Prichashchenie marosimidagi asosiy mazmun shuki, non bilan vinoni sirli ravishda 
dindorlar birgalikda iste‘mol qiladi, bunda nonni Isoning go‘shti, vinoni esa uning 
qoni deb tasavvur qilinadi. Isoga yanada yaqinlashish uchun, u bilan bir tan, bir jon 
bo‘lib ketish uchun shu marosim o‘tkaziladi. Mashhur ruhoniy va faylasuf olim 
o‘rta asrlarda yashagan Foma Akvinskiy, Prichashchenie-ning har bir zarrasida Iso 
bordir, deb ta‘limot beradi. Xristianlikning prichashchenie marosimi qadimgi 
zamon-lardagi totemizm dinidagi totem-hayvonni qurbon qilib, uning «muqaddas» 
qoni va go‘shtini iste‘mol qilish marosi-mining yangi shaklidan boshqa narsa 
emas. 
Xristianlikda yana dafn marosimi, butlarga, xochlarga, avliyolar jasadiga, 
muqaddas joylarga, ayrim ikonalarga sig‘inish marosim-odatlari ham bor. 
Xristianlik bayramlari, ya‘ni eng muhim diniy voqea va hodisalar bilan 
bog‘liq bo‘lgan alohida kunlar, barcha xristianlar uchun bayram tantanalari 
mavjud. Cherkovlar bayramlarga jiddiy va katta e‘tibor berib kelayotir.
Iso payg‘ambar tug‘ilgan kuni (rojdestvo) bayrami cherkov hayoti va 
dindorlarning turmushida ko‘zga ko‘rinarli o‘rinda turadigan, millionlab 
kishilarning tantanali bayramlaridan hisoblanadi. Cherkov ta‘limotiga ko‘ra bu 
bayramni xudo Iso sharafiga bag‘ishlab bayram qilishni tavsiya etgan. Katolik 
ruhoniysi va olimi Dionisiy kichkinaning mo‘ljaliga ko‘ra Rim shahriga asos 
solinganiga eramizdan avvalgi 754-yildan boshlangan. Iso tug‘ilgan kunni 
misrliklar 6 yanvarda nishonlaganlar. Rojdestvo bayrami oldidan dindorlar 
uylaridagi barcha narsalarni yuvadilar, pollarini artib chiqadilar, ustki kiyimlarni 
qoqadilar, hammomda cho‘miladilar, toza kiyimlarni kiyadilar. Italiyada rojdestvo 
kuni uylaridan eski kiyimlarni, narsalarni, buyumlarni ko‘chaga irg‘itib 

---

60 
yuboradilar, shu qutlug‘ bayramda hatto urushlar to‘xtatilgan. Ayrim arazlashib 
yurgan kishilar yarashganlar. 
Pasxa bayrami xristianlarda ayniqsa katta tantana bilan o‘tadigan bayramdir. 
Pasxadan oldin ehtirosli hafta deb atalgan hafta keladi, bu hafta davomida 
dindorlar ro‘za tutadilar, zo‘r berib ibodat qiladilar. Bu hafta oxiri xudoga ehtirosli, 
mungli murojaat ohangida ibodat qilish bilan yakunlanadi. Undan keyin pasxa 
bayrami boshlanadi. Quvonchli hafta deb atalgan bu hafta davomida bayram kun-
lari ruhoniylar va cherkov uchun ―ish‖ kunlari bo‘lib, ular dindorlarga haloskorlik 
g‘oyalarini, pasxa bayrami qanday kelib chiqqanligini tushuntirib beradilar. Ular 
pasxa va ehtirosli hafta insonning mashaqqat chekkanligi, o‘limi va qayta tirilishini 
xotirlash uchun belgilangan deb hisoblaydi-lar. Qadimgi o‘lib tirilishga, o‘ladigan 
tanayu, o‘lmaydigan jon (ruh) ga ishonish to‘g‘risidagi apima-animizm dinini 
ta‘siri va shu din asosida paydo bo‘lgan.
Bir butun din bo‘lgan xristianlik turli tarixiy shart-sharoitlar, bu dinning 
mahalliy hukmdorlar manfaatlariga, quldorlik, feodalizm va kapitalizm tuzumlari 
sharoitiga moslashtirishga qilingan harakatlar tufayli turli yo‘nalish-laru sektalarga 
bo‘linib ketgan. Ichki inqiroz va tashqi hujumlar natijasida (german qabilalari)
Rim imperiyasi 3-4 asrlarda G‘arbiy va Sharqiy qismlarining ajralib ketishiga olib 
keldi. Rim imperiyasining G‘arbiy qismida mayda mustaqil davlatlar paydo bo‘ldi. 
Ulardagi siyosiy hokimiyatga nisbatan cherkovlar hukmronligi ustunroq bo‘lib, 
ularning Rim shahrida joylashgan bosh cherkovga tobe‘ligi saqlanib qoldi. Lekin 
Sharqiy viloyatlar Vizantiya imperiya-si tizimida yagona davlat bo‘lib, davlat 
siyosiy hokimiyatiga bo‘ysinardi. 1054 yilda Vizantiya hududidagi cherkovlar Rim 
markaziy cherkovidan ajralib ketdi. Shu tariqa xristianlik ikki yo‘nalishga - 
katoliklar va pravoslavie yo‘nalishlariga bo‘lindi.
16-asrda burjua sinfi va kapitalizm tuzumi manfaatlariga mos keladigan yana 
bir yangi yo‘nalish - protestantizm vujudga keldi. Bulardan tashqari ana shu 
yo‘nalishlar ichida xristian uyushmalari, jamoalari, ya‘ni sektalari ham paydo 
bo‘ldi.