O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-pedagogika instituti

 
10.1-rasm. 
Avtomatik rostlagich tizimining bir konturli berk funksional sxemasi.
 
 
Datchiklar sodda (bevosita ta’sir etuvchi) va murakkab (bilvosita ta’sir 
etuvchi) bo‘ladi. Sezgir element bilan datchik bir bo‘lgan qurilma bevosita ta’sir 
etuvchi datchik hisoblanadi. Bilvosita ta’sir etuvchi datchiklarda esa bu elementlar 
mustaqil ishlanadi. Datchik ishlab chiqargan rostlanuvchi kattalikning ayni qiymati 
haqidagi ma’lumot avtomat rostlagichning kirishiga keladi. Ayni vaqtda shu 
ma’lumot ko‘rsatuvchi, jamlovchi (integrallovchi), qayd qiluvchi, signal beruvchi 
yoki kombinatsiyalashgan ikkilamchi o‘lchash asbobini kirishiga ham keladi. 
Rostlagich texnologik rejimni saqlab turadi. Tizimda avtomatik rostlagich bo‘lsa 
ikkilamchi asbobning bo‘lish shart emas. Lekin avtomatlashtirishda odamning 
vazifasi o‘lchash asboblari, rostlagichlar va ijro etuvchi mexanizmlarning ishini 
nazorat qilishdan iborat bo‘lgani uchun, ARTda ko‘pincha ikkilamchi o‘lchash 
asbobidan foydalanish nazarda tutiladi. Yuqorida aytilganidek ba’zan, rostlagichlar 
Sezgir element 
Datchik 
Rostlash ob’yekti 
G‘alayonlar 
Rostlovchi organ 
Ijro mexanizmi 
To‘g‘rilovc
hi blok 
Kuchaytirgic
h 
Taqqoslash 
bloki 
Ikkilamchi 
asbob 
Topsh.beruvc
hi 
Rostlagich 
μ-r
ostlovchi 
tasir 
Chiqishlar 
Kirishlar
У
an
-
rostlanayotgan 
kattaliklarni ayni paytdagi 
qiymati 
У
b
- rostlanayotgan kattaliklarni 
berilgan qiymati 

---

36 
va o‘lchash asboblari bir korpusda ishlanadi, bunday rostlagichlar asbob sifatida 
ishlatiladi. 
Avtomat rostlagich tarkibiga solishtirish bloki kiradi. Bu datchik va topshiriq 
beruvchi qurilma signallarini algebraik jamlash (integrallash) amalsini bajaradigan 
qurilmadir. Solishtirish bloki o‘zining chiqishida ayni va berilgan qiymatlar 
ayirmasiga teng qiymatli signalni, ya’ni tengsizlik qiymatini ishlab chiqaradi. 
Shuning uchun, solishtirish blokiga keladigan signallarning fizik xossalari bir xil 
bo‘lish kerak.