O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

Ko’rsatkichlar	Eng boy 20%
Eng kambag’al 20%
Umumiy soni	1,2 mlrd.	1,2 mlrd.
Dunyo YaMM dagi xissasi	82.7%	1.4%
Jahon savdosi	81.2%	1.0%
Banklarning kreditlari	94.6%	0.2%
Go’sht va baliq iste’moli	45.0%	5.0%
Energiya iste’moli	58.0%	4.0%
Qog’oz iste’moli	84.0%	1.1%
Telefon tarmoqlari	74.0%	1.5%
Avtomobillar	87.0%	1%

Olingan ma’lumotlar asosida jadval tuzib xulosa bering.

EKOLOGIK XAVFSIZLIK TAHDIDLARI
Global	Mintaqaviy	Milliy	Lokal

6-topshiriq. Orol dengizining qurishi va antropogen sahrolanishdan xalq xo’jaligiga etkazilgani zararni hisoblang. Orol dengizi qurib borishi tufayli sohalarda ko’rilayotgan zararlar turkumini aniqlab, berilgan jadvalni to’ldiring.

Orol dengizi qurishi bilan bog’liq zararlar turkumi
Faoliyat sohalarining barham topishidan	Faoliyat sohalarining qisqarishidan

7-topshiriq. Test savollariga javob bering.

1. Tabiatda modda almashinuvi qo’yidagilardan iborat:

A.Ximiyaviy va biologik.

B.Fizik va geologik.

V.* Kichik va katta modda almashinuvi.

G. Biogen va geologik.

2. Dunyoning qaysi mintaqalarida ichimlik suvi taqchil?

A.* Shimoliy Afrika, Janubiy G’arbiy Osiyo.

B.Shimoliy Amerika, Janubiy Evropa.

V.Janubiy Afrika, G’arbiy Evropa.

G.Shimoliy Evropa, Sharqiy Osiyo.

3. Ishqorli yomg’irlar muammosi dunyoning qaysi mintaqasida dolzarb?

A.Shimoliy Afrika, Janubiy Amerika.

B.Janubiy Osiyo, Sharqiy Afrika.

V.Janubiy Evropa, Avstraliya.

G.* Shimoliy Sharqiy Amerika, Shimoliy G’arbiy Evropa.

4.Tabiatdan foydalanish va uni muxofaza qilishning iqtisodiy mexanizmi o’z ichiga quyidagilarni oladi:

A.* Kadastr, tabiiy resurslardan foydalanganlik va ifloslantirganlik uchun tulovlar, ekologik fondlar, ekologik imtiyozlar, ekologik sug’urta.

B.Ob’ektni standartlash, prognozlashtirish, rejalashtirish, boshqaruv, tabiatdan foydalanishni nazorat qilish.

V.Ishlab chiqarishni ekologiyalashtirish, tabiiy resurslarni muxofaza qilish, ekologik audit.

G.Ekologik atatsiya, energiya iste’moli, ekologik qonunlar, ekologik tarbiya.

5.Tabiiy resurslarni ijtimoiy-iqtisodiy baxolashning asosiy yondashuvlarini ajrating.

A.Renta, litsenziya, shartnoma, limit, shtraf.

B.* Xarajat, qayta tiklash, kadastr, renta.

V.Renta, standart, kadastr, litsenziya, xarajat.

G.Ekologik ekspertiza, normativ, ekspert, renta.

6.Atmosfera havosini ifloslanishini bartaraf etishning asosiy tadbirlari:

A.Havoni tozalash va uni muxofaza qilish.

B.* Havoni tozalash uskunalarini samaradorligini oshirish va kam chiqitli va chiqitsiz ishlab chiqarishni va texnologik jarayonlarni qo’llash.

V. Ifloslangan havoni tozalashning yopiq tsiklini joriy qilish va elektromobillar ishlab chiqarish.

G.Shaharlar va boshqa axoli manzillarini xavo muxitini yaxshilash.

7.Foydali qazilmalardan oqilona foydalanish yullari:

A. Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olish

B. Foydali qazilmalarni shaxta ochiq usulda qazib olish

V.*Foydali qazilmalardan majmuali foydalanish va muhofaza qilish

G.Foydali qazilmalarni qazib olishning yangi texnologiyalarini qo’llash

8.Er resurslaridan oqilona foydalanish va muxofaza qilish:

A.*Er resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilishni samaradorligini oshirish.

B. To’proqni muxofaza qilish tadbirlari va intensiv dehqonchilik.

V.Fitomelioratsiya, lesomelioratsiya, to’proqni muxofaza qilish.

G.Muqobil dehqonchilikni rivojlantirish, agrotexnik tizimlarni yaxshilash.

9.Geoekologik muammolarnining kelib chiqish sabablari:

A.* Antropogen faoliyat ta’sirlarining yig’indisi.

B. Sanoatni yuqori so’r’atlarda rivojlanishi.

V. Muhitni ishlab chiqarish va iste’mol chiqindilari bilan ifloslanishi

G.Biosferani global ifloslanishining global oqibatlari.

10. Asosiy geoekologik muammolar:

A. O’rmonlarning kesilishi va cho’llashish.

B. Suv resurslarining kamayishi, chiqindilar massasining ortib borishi va dunyo okeaning ifloslanishi.

V. Ozon qatlamining buzilishi, atmosferada karbonat angidrid miqdorining oshishi, yirik shaxarlarda xayot sharoitining yomonlashuvi.

G.* Barcha javoblar to’g’ri.

8-topshiriq. Atmosfera havosini ifloslantiruvchi manbalarni katakchalarga joylashtirib chiqing.