O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

Agarf100 bulsa m –koeffitsent quyidagi formuladan topiladi:

Agar f_e< 100 bulsa m – koeffitsent ko’rsatkichi f = f_ega teng bo’ladi.

Agar f_e< 100 bulsa m – koeffitsent ko’rsatkichi f = f_ega teng bo’ladi.

2- rasm.

n – koeffitsent v_mparametrga bog’liq holda topiladi:

Agar f< 100 va v_m 2 bo’lsa,

n=1

Agar0,5v_m 2 bo’lsa,

Agar v_m 0,5 bo’lsa,

n = 4,4vm

Agar f100 yoki T0 bo’lsa n – koeffitsent quyidagi grafik orqali topiladi:

3- rasm.

Agar f100 (yoki T0) va v^'_m 0,5 (harorati sovuq bo’lgan chiqindilar) bo’lsa hisoblashlarda (1) – formuladagi S_m o’rniga quyidagi formulani qabul qilamiz;

;

bu erda: K- quyidagi formula orqali topiladi:

Agar f< 100 va v'_m< 0,5 yoki f 100 va v'_m< 0,5 (shamol tezligi xavfsiz bo’lgan hollarda) bo’lsa (1) – formuladagi S_m o’rniga quyidagi formulani qabul qilamiz;

bu erda: f< 100, v_m< 0,5 bo’lsa m' = 2,86 m

f 100, v'_m< 0,5 bo’lsa m' = 0,9 ga teng bo’ladi.

Eslatma: (10) va (12) – formulalar (1) – formulaning umumiy ko’rinishidagi holati hisoblanadi.

2-topshiriq: chiqindilarning ruxsat etilgan tashlamasini aniqlash.

Chiqindi gazlarning ruxsat etilgan tashlamasini quyidagi formula orqali topiladi:

;t/y

Bu erda: S_f – fonovoy kontsentratsiya;

Agar qurulish hududi uchun atmosferadagi zararli moddalarning fonovoy kontsentratsiyasi - S_f belgilangan bo’lsa, unda quyidagi formulalar bo’yicha tashlamalarni hisoblashda REK o’rniga REK- S_f qiymati qabul qilinadi.

3-topshiriq: korxonaning xavflilik toifasini aniqlash.

Korxonaning xavflilik toifasini aniqlashni Tabiatni muhofaza qilish davlat Qo’mitasi tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan, boshqaruv hujjati asosida quyidagi formula orqali aniqlanadi:

(15)

Bu erda: M-1 yillik korxonadan chiqadigan chiqindilar yig’indisi, t/y;

K – koeffitsient.

F – korxonaning xavflilik kategoriyasini xarakterlovchi faktor bo’lib, u kuyidagicha bo’ladi:

F> 100 bo’lsa, I toifa

50 ≤ F ≤ 100 bo’lsa, II toifa

25 ≤ F ≤ 50 bo’lsa, III toifa

F< 25 bo’lsa, IV toifa

K – koeffitsientni topish uchun quyidagi formula orqali topiladi:

(16)

Bu erda: M₁, M₂, … M₃, M_p lar ifloslantiruvchi moddalar massalari.

REK₁, REK₂, REK₃ REK_p lar massalari M₁, M₂, M₃………. M_p bo’lgan moddalarning ruxsat etilgan chegaraviy kontsentratsiyasi.

4-topshiriq.

Biror mintaqada sanoat joylashtirilishida albatta shu mintaqaning xom-ashyo va mehnat resurslarini inobatga olish zarurdir. Atrof-muhitga kuchli zarar etkazuvchi og’ir sanoatning qora va rangli metallurgiya, kimyoviy o’g’itlar va elektr energiyasi ishlab chiqarish tarmoqlarini mintaqaga joylashtirilishida bundan tashqari iqlimiy omillarni, xususan shamol yo’nalishlarini xisobga olish zarurdir. Chunki, korxonalardan atmosferaga chiqariladigan zararli bug’lar shamol yo’nalishi orqali aholi manzillariga tomon xarakatlaninishi va insonlar salomatligiga zararli ta’sir etishi mumkin. Bunga misol qilib, Tojikistondagi Alyuminiy zavodini olishimiz mumkin. Chunki bu zavod shunday joylashtirilganki, uning zararli tutunlari faqat O’zbekistonga qarab xarakatlanadi. Bu korxonadan chiqadigan zararli ftoridlar g’arbiy, janubi-g’arbiy, shimoli-g’arbiy yo’nalishlarda mamlakatimizga kirib kelib, insonlarni salomatligini zararlamoqda.

Shunga ko’ra, sanoat korxonalarini qurishda albatta ularning zararli tutunlarini axoli manzillariga qarab esmasligini oldini olish zarurdir. Buning uchun, sanoat korxonalari qurilayotgan mintaqaning eng ko’p esuvchi shamol yo’nalishlarini bilish zarurdir. Bu “Shamol atirguli” deb nomlangan diagramma orqali ifodalanadi.