O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkyent axborot tyexnologiyalari univyersityeti huzuridagi pyedagog kadrlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Ovozni sezish uchun qurilmalar
Ko’p kanalli dinamik tizimi tovush manbasini lokalizatsiya qilishga imkon beradi, shunda foydalanuvchi virtual dunyoda eshitish yordamida navigatsiya qila oladi.
Ta’sir va boshqa sezgilar
Virtual reallik perchatkalari (malumot perchatkalari, datagloves)
Ushbu perchatkalar qo’llar va barmoqlarning harakatlarini kuzatishga imkon beradigan sensorlar bilan jihozlangan. Texnik jihatdan buni turli xil usullar bilan amalga oshirish mumkin: optik tolali kabellar, tortishish moslamalari yoki pizoelektrik datchiklar, shuningdek elektromexanik qurilmalar (masalan, potentsiometrlar). Masalan, EPFL va ETH Zurich olimlari ultra yengil perchatkalarni ishlab chiqdilar (og’irlgi barmoq uchun 8 grammdan kam) va qalinligi faqat 2 mm. Ular “o’ta real taktik geribildirim beradi va batareyadan quvvatlanib, misli ko’rilmagan harakat erkinligini ta’minlaydi”.



3-rasm. Virtual reallik perchatkalari.
Vertual reallik kostyumi.
Ushbu kostyum foydalanuvchining butun tanasi holatidagi o’zgarishlarni kuzatish va ta’sirchan, harorat va tebranish sezgilarini, shuningdek shlem bilan birgalikda – vizual va eshitish vositasi bo’lishi kerak.

4-rasm. Virtual reallik kostyumi.
Hidlar va ta’m.
Xushbo’y xidlarni sintez qilish bo’yicha ishlar bir yildan ortiq davom etmoqda, ammo natijalardan foydalanish hanuzgacha keng tarqalgan emas. Ta’m sezgilarini yetkazish sohasidagi har qanday muhim yutuqlar haqida hozircha gap yo’q.
Boshqarish moslamalari.
Virtual muhit bilan o’zaro aloqa qilish uchun sichqonchani ichiga o’rnatilgan joy va harakat sensorlar, shuningdek tugmachalar va aylantirish g’ildiraklari bo’lgan maxsus joystiklar (geympadlar, wands) ishlatiladi. Endi bunday joystiklar tobora simsiz bo’lib kelmoqda.
Yuqorida aytib o’tilgan axborot perchatkalari va virtual reallik kostyumlari boshqarish moslamalari sifatida ham ishlatilishi mumkin.